Brak uprawnienia Wojskowej Agencji Mieszkaniowej do ustanowienia hipoteki na jej rzecz

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 2 lipca 2004 r. II CK 264/04 przepis art. 626[8] KPC nie może być rozumiany i stosowany w sposób ograniczający rolę sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym do realizacji funkcji wyłącznie rejestracyjno - ewidencyjnych, z pominięciem funkcji kontrolno - badawczej. Podzielając ten pogląd prawny należy przyjąć, że w ramach kognicji sądów orzekających w postępowaniu wieczystoksięgowym mieści się badanie i kontrola legitymacji wnioskodawcy do złożenia wniosku w tym postępowaniu (art. 626[9] KPC). Wykonując tę funkcję badawczo - kontrolną w niniejszej sprawie Sądy przyjęły, że Agencji nie przysługuje uprawnienie do ustanowienia hipoteki na jej rzecz, gdyż uprawnionym w tym zakresie pozostaje Skarb Państwa. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym kasację potwierdza ten pogląd prawny, odwołując się w tej mierze do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w bardzo podobnej sprawie w postanowieniu z dnia 19 stycznia 2005 r. V CK 767/04. W uzasadnienie tamtego orzeczenia trafnie zwrócono uwagę na to, że zasadnicze znaczenia dla rozstrzygnięcia kwestii legitymacji Agencji ma treść art. 14 ust. 1 i 3 u.z.S.Z. w brzmieniu ustalonym ustawą nowelizującą z dnia16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. Nr 116, poz. 1203). Zgodnie z ust. 1 tego przepisu wykonywanie przez Agencję prawa własności i innych praw rzeczowych Skarbu Państwa odbywa się nie tylko na jego rzecz, lecz także "w jego imieniu", co jednoznacznie określa powierniczy charakter władztwa Agencji nad powierzonym jej mieniem Skarbu Państwa, a co za tym idzie, także podejmowanych przez nią czynności prawnych, jako zdziałanych "w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa", a nie w imieniu własnym. Pogląd taki potwierdza treść ust. 3, zgodnie z którym Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Agencję przysługuje prawo własności lub inne prawa, uzyskane z tytułu zbycia lub obciążenia prawem rzeczowym bądź innym prawem mienia Skarbu Państwa, o którym mowa w ust. 1. Powierniczy charakter uprawnień Agencji wynika także z treści art. 16 ust. 1 pkt 2 u.z.S.Z. zgodnie z którym do zadań Agencji należy gospodarowanie powierzonym mieniem Skarbu Państwa w trybie określonym w art. 17. Stosownie do treści art. 17 pkt 1 gospodarowanie to polega m. in. na sprzedaży osobnych kwater stałych i lokali mieszkalnych, na zasadach określonych w rozdziale 6.

Na tle tych przytoczonych regulacji pewne wątpliwości co do charakteru uprawnień Agencji do sprzedawanych lokali oraz wierzytelności uzyskanych z tej sprzedaży mogą budzić postanowienia zawarte w art. 19 ust. 2 pkt 2, w którym określa się wierzytelności z tytułu sprzedaży lokali, jako "przychody Agencji" oraz w art. 58 ust. 5 ustawy, gdzie określone zostały one mianem "wierzytelności Agencji". Jak trafnie uznał Sąd Najwyższy w cytowanym postanowieniu, treść innych przepisów omawianej ustawy, dotyczących zakresu i charakteru uprawnień w Agencji w stosunku do powierzonego jej mienia Skarbu Państwa, należy wykładać przez pryzmat treści art. 14 ust. 1 i 3, który to przepis, konstruując istotę uprawnień Agencji, ma w tej kwestii znaczenie przesądzające. Należy zatem podzielić pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu postanowienia V CK 767/04, iż określenie wierzytelności ze sprzedaży lokali jako "przychód" Agencji oznacza, że Agencja może nim dysponować w ramach ustawowo określonych jej uprawnień. Z tego punktu widzenia zawarte w art. 58 ust. 5 ustawy sformułowanie o "wierzytelnościach Agencji" ma przede wszystkim charakter techniczno - księgowy; nie przesądza więc osoby wierzyciela hipotecznego, uprawnionego do zgłoszenia wniosku o zabezpieczenie ceny zbycia lokalu stanowiącego własność Skarbu Państwa, gdyż osobą tą pozostaje Skarb Państwa reprezentowany przez Wojskową Agencję Mieszkaniową.

Postanowienie SN z dnia 18 lutego 2005 r., V CK 771/04

Standard: 16690 (pełna treść orzeczenia)