Praca kierowców ciągników jako praca w szczególnych warunkach

W wyroku z dnia 3 grudnia 2013 r., I UK 172/13 (LEX nr 1467147), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że wskazanie w wykazie A, dziale VIII, pod pozycją 3, pracy kierowców ciągników i kombajnów nie oznacza, iż należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek zadaniach, a nie tylko transportowych. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych, bez względu na miejsce i rodzaj, zostały bowiem wymienione tylko w dziale XIV, wykazu A zatytułowanym "Prace różne". Inne działy wykazu obejmują wskazane w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą "w transporcie", nawet jeżeli kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika typowe prace polowe. W wyroku z dnia 5 maja 2016 r., III UK 132/15 (LEX nr 2052411), Sąd Najwyższy wskazał, że dla zakwalifikowania pracy kierowcy ciągnika jako wykonywanej w warunkach szczególnych istotne znaczenie ma to, czy była ona wykonywana w transporcie, czy w ramach rolniczych prac polowych.

W wyroku z dnia 5 maja 2016 r., III UK 121/15 (LEX nr 2080883), Sąd stwierdził, że niewątpliwie prace kierowcy ciągnika, czy kombajnu w transporcie i rolnictwie, mimo wielu podobieństw, różnią się od się od siebie, choćby ze względu na miejsce i warunki ich wykonywania (droga publiczna oraz pole orne), dlatego też dla przyjęcia, że praca traktorzysty oraz kierowcy kombajnu w rolnictwie może być kwalifikowana jako praca w warunkach szczególnych w transporcie wymagane jest poczynienie stanowczych ustaleń, wykazujących istotne podobieństwo pracy w tych różnych branżach. W poz. 3, działu VIII ("W transporcie i łączności") wykazu A zostały wymienione prace m.in. kierowców kombajnów. Urządzenia te (kombajny), charakteryzujące się wykonywaniem różnorodnych czynności, na ogół kojarzą się z rolnictwem, gdzie wykorzystuje się np. kombajny zbożowe i buraczane, jednakże występują również w leśnictwie - kombajn zrębowy, czy też górnictwie - kombajn górniczy. Podobne stanowisko Sąd Najwyższy wyraził w wyrokach z dnia 13 sierpnia 2015 r., II UK 298/14 (LEX nr 1797093), z dnia 13 lipca 2016 r., I UK 218/15 (Legalis nr 1507958), z dnia 15 listopada 2016 r. II UK 397/15, z dnia 25 października 2016 r. II UK 352/15 (www.sn.pl).

Sąd Najwyższy podkreślił też, że umieszczenie stanowisk kierowcy ciągnika i kombajnisty w dziale VIII - "W transporcie i łączności", mimo ujęcia ich odrębnie od pracy kierowcy samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych, łączy szkodliwość tej pracy nie z samym tylko faktem prowadzenia pojazdów gdziekolwiek (w polu), lecz z faktem prowadzenia tych pojazdów przy uwzględnieniu specyfiki "technologii" pracy w transporcie i łączności, a więc obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym. Obciążenia te nie występują, jak uznał prawodawca, przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach w rolnictwie, co więcej, w przywołanym rozporządzeniu w dziale X - "W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym" nie przewidziano żadnych stanowisk przy pracach polowych, które uprawniają do emerytury w obniżonym wieku. Niewątpliwie kierowca ciągnika rolniczego wykonujący prace polowe jest narażony na uciążliwości typowe dla kierowcy ciągnika w każdych warunkach w postaci np. drgań, hałasu, ale nie każda praca ciężka oraz związana z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia uprawnia do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, lecz ujęta w odpowiedniej systematyce.

Historycznie rzecz ujmując wskazać należy, że praca traktorzysty była zaliczona do pierwszej kategorii zatrudnienia w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 39, poz. 176 z późn. zm.) w dziale XVII - "Rolnictwo i leśnictwo". Akt ten obowiązywał do 31 grudnia 1979 r. Wymienione rozporządzenie zastąpione zostało rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 13, poz. 86). W załączniku do tego rozporządzenia nie ujęto już pracy na stanowisku traktorzysty w rolnictwie. Pojawił się natomiast dział VIII - "W transporcie i łączności", w którym pod poz. 3. wymienione zostały "prace kierowców ciągników lub pojazdów gąsienicowych". Prace kierowców ciągników w transporcie to z pewnością nie tylko prace transportowe traktorzystów.

Wyrok SA w Gdańsku z dnia 12 kwietnia 2017 r., III AUa 1717/16

Standard: 16610 (pełna treść orzeczenia)