Określenie żądania i wskazanie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie (art. 187 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c.)

O zakresie podstawy faktycznej żądania pozwu przesądzają również okoliczności, co do których powód zgłasza stosowne wnioski dowodowe (zob. wyroki SN z dnia 9 maja 2008 r., III CSK 17/08, z dnia 25 lutego 2010 r., V CSK 297/09 oraz z dnia 11 stycznia 2019 r., V CSK 551/17).

Wyrok SN z dnia 12 stycznia 2021 r., III CSKP 13/21

Standard: 62135 (pełna treść orzeczenia)

O granicach podmiotowych i przedmiotowych sprawy poddanej ocenie sądu w postępowaniu cywilnym decyduje autonomicznie powód, a wyrazem jego decyzji jest sformułowanie żądania pozwu i przytoczenie okoliczności faktycznych, które mają je usprawiedliwiać. Żądanie powoda wskazuje na rodzaj ochrony prawnej, z której chce skorzystać oraz na to, jak postrzega konsekwencje prawne okoliczności faktycznych, na które powołuje się opisując swoje relacje z pozwanym. Wypełniając wymagania oznaczone w art. 187 § 1 pkt 1 i 3 k.p.c., powód formułuje roszczenie procesowe przedstawione do rozstrzygnięcia sądowi, którego zadaniem jest zweryfikowanie w toku postępowania twierdzeń powoda o faktach, gdyby pozwany im zaprzeczył oraz orzeczenie, czy prawo wiąże z nimi oczekiwane przez powoda skutki, a ewentualnie także zweryfikowanie twierdzeń pozwanego, gdyby ten podniósł je w celu uzasadnienia zarzutów niweczących zasadność żądania powoda.

Strona domagająca się udzielenia jej ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym ma obowiązek dokładnie określić żądanie oraz okoliczności faktyczne, którymi je uzasadnia (art. 187 § 1 pkt 1 i 3 k.p.c.). Żądanie pozwu, o którym mowa w art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. to - w sprawie o świadczenie - wskazanie na zachowanie pozwanego, o nakazaniu którego sąd ma orzec. Żądanie pozwu w sprawie o ustalenie musi określać stosunek prawny lub prawo (a jeśli wyjątkowo fakt, to tylko prawotwórczy), co do którego powód oczekuje wiążącej wypowiedzi w wyroku, a w sprawie o uksztaltowanie - wskazywać na oczekiwany przez powoda sposób przekształcenia przez sąd stosunku prawnego, w którym powód pozostaje z pozwanym.

Jedno roszczenie w świetle prawa materialnego odpowiada jednemu rodzajowi powinnego zachowania dłużnika wobec wierzyciela w stosunku prawnym łączącym te osoby, charakteryzowanym przez zespół właściwych mu okoliczności faktycznych i przepisy prawa, które decydują o treści ich wzajemnych uprawnień i obowiązków (np. wyrok SN z 25 kwietnia 2014 r., II CSK 417/13). Formułując roszczenie procesowe powód daje wyraz temu, w jaki sposób widzi on powyższe konsekwencje materialnoprawne oraz temu, na stwierdzeniu których z ewentualnie wielu możliwych mu zależy. Żądanie z przywołaną w celu jego uzasadnienia podstawą faktyczną wyznacza następnie granice przedmiotu procesu (treść roszczenia procesowego), a zarazem dopuszczalne ramy rozpoznania i rozstrzygnięcia sądu (art. 321 § 1 k.p.c.). Zasada związania sądu żądaniem pozwu wyklucza orzeczenie o takich następstwach ustalonego stosunku prawnego, których powód nie przewidział i nie objął żądaniem.

Powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu pod warunkami określonymi w art. 191 k.p.c., jak i - w sprawie o świadczenie - rozdrobnić jedno materialnoprawne roszczenie i dochodzić go częściami, w osobno prowadzonych sprawach.

Wyrok SN z dnia 11 grudnia 2020 r., V CSK 32/19

Standard: 86225 (pełna treść orzeczenia)