Wartość bezpodstawnego wzbogacenia z chwili wyrokowania (zasada aktualnego stanu wzbogacenia)

Zasądzeniu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia podlega kwota odpowiadająca wartości wzbogacenia istniejącego w chwili wyrokowania w sprawie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, co oznacza konieczność jej ustalenia według stanu wzbogacenia i cen z daty wyrokowania (art. 405 k.c. w zw. z art. 316 k.p.c. i w zw. z art. 363 § 2 k.c. stosowanym w drodze analogii). Świadczenie takie jako niepieniężne nie podlega waloryzacji (art. 358[1] § 3 k.c.), a zwrotowi powinna podlegać aktualna wartość wzbogacenia, co najlepiej odpowiada celowi tej instytucji.

Po wejściu w życie art. 358[1] k.c., kiedy waloryzacja świadczeń pieniężnych stała się dopuszczalna, nie jest aktualny pogląd prezentowany w dawniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, że wobec braku w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu odpowiednika art. 363 § 2 k.c. wartość korzyści należało ustalać według chwili uzyskania korzyści, a nie wyrokowania (por. uchwała (7) SN z dnia 29 listopada 1952 r., C 1036/52, uchwała SN z dnia 13 maja 1983 r., III CZP 18/83, niepubl., oraz wyrok SN z dnia 16 maja 1977 r., I CR 83/77).

Wyrok SN z dnia 30 września 2020 r., IV CSK 671/18

Standard: 62160 (pełna treść orzeczenia)

Roszczenie o zwrot wartości wzbogacenia nie jest - z wyjątkiem przypadku, w którym przedmiotem wzbogacenia była od początku suma pieniężna - świadczeniem pieniężnym sensu stricto i jako takie nie podlega waloryzacji na podstawie art. 358[1] § 1 k.c. (por. wyroki SN: z 3 października 2003 r., III CKN 1313/00; z 30 stycznia 2007 r., IV CSK 360/06; z 26 kwietnia 2007 r., II CSK 547/06). W rezultacie, przyjąć należy, że aktualnie - pomimo istniejących rozbieżności - dominuje stanowisko, według którego wartość korzyści uzyskanej przez bezpodstawnie wzbogaconego powinna być określona na chwilę zamknięcia rozprawy. Jednocześnie, dopuszcza się wyjątki od tej zasady, wskazując, że możliwe jest przyjęcie cen z innej chwili, jeśli uzasadnia to charakter danego przypadku. Niewątpliwie, do kategorii uzasadnionych wyjątków, zaliczyć należy sytuację, w której wzbogacenie polegało na uzyskaniu kwoty pieniężnej i wobec tego pieniądz jest pierwotnym przedmiotem roszczenia restytucyjnego.

Wyrok SN z dnia 6 listopada 2019 r., I CSK 450/18

Standard: 83110 (pełna treść orzeczenia)

Ustalenie rozmiaru wzbogacenia następuje z chwilą wydania wyroku, w którym się o nim rozstrzyga, co koresponduje z wyrażoną w art. 316 § 1 k.p.c. zasadą uwzględniania przez sąd przy wyrokowaniu stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy. Z tej właśnie przyczyny świadczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia obliczone według cen z daty jego ustalania, którą z reguły jest data orzekania, staje się wymagalne dopiero z datą wyrokowania i dopiero od tej daty dłużnik pozostaje w opóźnieniu uzasadniającym zapłatę odsetek

Wyrok SN z dnia 11 lipca 2019 r., V CSK 164/18

Standard: 83107 (pełna treść orzeczenia)