Materialnoprawna konstrukcja Skarbu Państwa, podmiotowość państwa

Skarb Państwa jest wprawdzie osobą prawną, lecz szczególnego rodzaju. W świetle art. 34 k.c. jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego do innych osób prawnych. Państwu, jako pewnemu rodzajowi wspólnoty, przypisywana jest aktywność w sferze, w której organizuje stosunki społeczne korzystając z metod władczych (sfera tzw. imperium) oraz w sferze, w której w interesie wspólnoty zarządza przysługującymi mu prawami majątkowymi (sfera tzw. dominium). Skarbem Państwa jest państwo występujące w sferze dominialnej.

Zadania z zakresu imperium państwowego, nieprzekazane na zasadach decentralizacji innym osobom i ich organom, realizują organy państwowe.

Wyrok SN z dnia 31 stycznia 2023 r., II CSKP 793/22

Standard: 73763 (pełna treść orzeczenia)

Według art. 34 k.c., Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych. Czyli każda czynność cywilnoprawna państwowej jednostki organizacyjnej jest de iure civili czynnością Skarbu Państwa, gdyż jednostki te działają na rachunek Skarbu Państwa. Będąc substratem państwa, Skarb Państwa jest jednolitą i scaloną instytucją, stanowiącą jeden podmiot. Nie ma odrębnych organów. Może dokonywać czynności prawnych przez wiele różnych organów i jednostek organizacyjnych, nie wyłączając powołanych do realizacji funkcji władczych państwa.

Stosownie do art. 67 § 2 k.p.c., za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej. Jest to zrozumiałe, bo jednostki, z działalnością których wiąże się dochodzone roszczenie, są najlepiej zorientowane w zakresie swoich praw i obowiązków, co ma istotne znaczenie w procesie dla prawidłowej ochrony interesu Skarbu Państwa.

Materialnoprawna konstrukcja zakładająca jednolitość Skarbu Państwa, jako osoby prawnej, wywiera natomiast w sferze przepisów proceduralnych ten skutek, że niezależnie od wielości wskazanych w pozwie i orzeczeniu sądowym państwowych jednostek organizacyjnych lub ich organów, z których działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, stroną pozwaną jest zawsze Skarb Państwa, a nie wskazane jednostki.

Postanowienie SN z dnia 20 września 2018 r., I PZ 25/18

Standard: 36216 (pełna treść orzeczenia)