Prawo pracownika do odszkodowania (art. 101[2] § 1 i 3 k.p.)

W art. 101[2] § 3 k.p. określona została gwarancyjną wysokość odszkodowania należnego pracownikowi. Nieskuteczne są zatem postanowienia umowne określające wysokość odszkodowania na poziomie niższym, albo statuujące, że nie będzie ono przysługiwać.

Z art. 101[2] § 2 k.p. wynika, że świadczenie pracownika (zakaz konkurencji) przestaje obowiązywać przed ustaniem umowy, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania. Oznacza to, że ziszczenie się tych przesłanek dotyczy tylko zobowiązania, które wziął na siebie pracownik, a nie zobowiązania pracodawcy do zapłaty umówionego odszkodowania (por. np. uchwałę SN z dnia 11 kwietnia 2001 r., III ZP 7/01, czy wyrok SN z dnia 20 stycznia 2016 r., II PK 108/15).

Według ustawodawcy pracownik zachowuje prawo do odszkodowania także wówczas, gdy zatrudniający nie wywiązuje się ze swego obowiązku oraz gdy świadczenie pracownika straciło dla niego znaczenie. Reguła ta ma charakter wiążący, nie można jej zmienić w drodze postanowień umownych. Znaczy to tyle, że wadliwe jest zastrzeżenie dalej idące, które polega na zwolnieniu pracodawcy z obowiązku zapłaty odszkodowania przed końcem trwania umowy o zakazie konkurencji.

Ochronne właściwości przepisów o zakazie konkurencji nie dają podstawy do twierdzenia, że pracodawca jest uprawniony do złożenia jednostronnego oświadczenia woli, które powoduje ustanie klauzuli konkurencyjnej i uwolnienie się od zapłaty odszkodowania (uchwała SN z dnia 11 kwietnia 2001 r., III ZP 7/01; wyroki SN: z dnia 5 lutego 2002 r., I PKN 873/00 oraz z dnia 11 stycznia 2006 r., II PK 118/05).

Art. 495 § 1 k.c. (odnoszący się do niemożliwości spełnienia świadczenia) nie ma zastosowania do umów o zakazie konkurencji.

Zwolnienie pracodawcy z obowiązku wypłaty byłemu pracownikowi odszkodowania nie ma miejsca, także wtedy gdy ustały przyczyny uzasadniające taki zakaz (wyrok SN z dnia 28 marca 2002 r., I PKN 6/01; wyrok SA w Warszawie z dnia 21 listopada 2012 r., III APa 51/12).

Zasady prawa pracy skupiające uwagę na ochronie pracownika nie pozwalają w rozumieniu art. 300 k.p. na adaptowanie art. 89 k.c. w sytuacji, gdy niewypłacenie przez pracodawcę odszkodowania ma stanowić warunek rozwiązujący umowę o zakazie konkurencji.

Jeśli zdarzenie polegające na niewypłaceniu pracownikowi odszkodowania nie może prowadzić do zakończenia umowy o zakazie konkurencji, to zrozumiałe staje się, że nie może skutkować zwolnieniem z obowiązku wypłaty odszkodowania w ramach wiążącej umowy.

Wyrok SN z dnia 8 lipca 2020 r., II PK 219/18

Standard: 60749 (pełna treść orzeczenia)

Skorzystanie przez pracodawcę z możliwości wcześniejszego zwolnienia pracownika z zakazu konkurencji jest bezskuteczne z punktu widzenia uwolnienia się pracodawcy od zapłaty odszkodowania i nie oznacza wygaśnięcia umowy o zakazie konkurencji. W przypadku niewywiązywania się pracodawcy z wypłaty odszkodowania po zwolnieniu z zakazu, pracownik zachowuje roszczenie o odszkodowanie, gdyż niewykonanie zobowiązania z umowy wzajemnej nie prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania (art. 487 k.c. - 497 k.c.).

Pracownik zwolniony z zakazu konkurencji staje przed wyborem jednej z dwóch możliwości. Jeśli dalej będzie powstrzymywał się od działalności konkurencyjnej, wykonując w ten sposób własne zobowiązanie umowne, to ma prawo do żądania odszkodowania, gdyż odszkodowanie przysługuje z mocy ustawy przez cały czas obowiązywania umowy z tytułu zachowania obiektywnie zgodnego z treścią zakazu konkurencji. Jeśli zaś pracownik zwolniony z zakazu podejmuje działalność konkurencyjną, to traci wierzytelność z tytułu zobowiązania wzajemnego - art. 487 § 2 k.c. (por. wyrok SN z dnia 11 stycznia 2006 r., II PK 118/05).

Wyrok SN z dnia 12 listopada 2014 r., I PK 86/14

Standard: 60801 (pełna treść orzeczenia)