Wierzytelność o emeryturę jednego z małżonków

Brak podstaw do przyjęcia innego desygnatu zwrotu wierzytelność w znaczeniu przyjętym w k.r.o. i wierzytelności o emeryturę, jako prawa podmiotowego przysługującego osobie mającej ustalone prawo do emerytury (emerytowi). Wierzytelność jest typowym prawem podmiotowym względnym, wynikającym ze stosunku prawnego w którym uczestniczą dwie strony, tj. wierzyciel i dłużnik. W odniesieniu do emerytury nie ma uzasadnionych przyczyn do uznania, że oboje małżonkowie występują w tym stosunku po stronie wierzyciela. Emerytura przysługuje ubezpieczonemu na warunkach i w wysokości określonej w ustawie, po spełnieniu warunków do nabycia prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, lub osobie, która przed dniem wejścia w życie ustawy podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu (art. 2, art. 4 pkt 13 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Ustawa powyższa wyraźnie wyodrębnia pojęcia „ubezpieczonego" (art. 2 ust. 1 pkt 1) i „członków rodziny pozostałych po ubezpieczonym albo po osobie uprawnionej do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych” (art. 2 ust. 1 pkt 2).

Wykładnia językowa prowadzi zatem do jednoznacznego wniosku, że emerytura jest świadczeniem o charakterze osobistym związanym z osobą uprawnionego, ponadto prawem o charakterze niezbywalnym. Oznacza to, że wierzytelność przysługuje wyłącznie emerytowi i należy do jego majątku osobistego (poprzednio: odrębnego), a nie małżonkom łącznie. Za powyższym stanowiskiem przemawiają również argumenty wynikające z wykładni systemowej art. 33 k.r.o.. Konsekwentnie dopiero zmiana stanu prawnego, wynikająca z realizacji świadczenia przez zobowiązanego na rzecz uprawnionego, skutkuje przejściem pobranej należności do majątku wspólnego (art. 31 § 1 i 2 k.r.o.).

Wierzytelność o emeryturę przysługująca małżonkowi dłużnika, będącemu jedynie tzw. dłużnikiem egzekwowanym na skutek nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności ograniczającej odpowiedzialność do majątku wspólnego, nie podlega egzekucji. Tym samym nie może być do niej skierowana egzekucja prowadzona wobec dłużnika na zasadach wynikających z art. 139-141 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i odpowiednio stosowanych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (art. 142 cyt. ustawy). Fakt oznaczenia w przepisach tej ustawy sposobu egzekucji jako „egzekucji ze świadczeń pieniężnych" (nieznanego przepisom kodeksu postępowania cywilnego) nie zmienia jego istoty ani nie oznacza pośredniego wprowadzenia odstępstw od zasad ogólnych prawa cywilnego w zakresie kwalifikacji prawa podmiotowego, przysługującego osobie mającej ustalone prawo do emerytury (emerytowi) do chwili jej pobrania (zapłaty ze skutkiem zaspokojenia), jako wierzytelności. W istocie nazewnictwo to jedynie nawiązuje do pojęcia „świadczeń określonych w ustawie" (użytego m.in. w art. 3 cyt. ustawy) i związane jest z cechą szczególną emerytury jako świadczenia o okresowym charakterze.

Postanowienie SN z dnia 16 listopada 2012 r., III CZP 60/12

Standard: 16331 (pełna treść orzeczenia)