Dziedziczenie ustawowe w stosunku przysposobienia pełnego i niepełnego (art. 936 i 937 k.c.)

Zasady dziedziczenia określone w art. 936 k.c. znajdą zastosowanie, jeżeli w chwili otwarcia spadku istniało prawomocne orzeczenie o przysposobieniu.

Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 k.c.). Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (art. 925 k.c.). To chwila śmierci spadkodawcy decyduje zatem o tym, kto jest spadkobiercą. Skutki przysposobienia następują z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o przysposobieniu (art. 117 § 1 k.r.o., art. 588 k.p.c.). Zgodnie z art. 121 § 3 k.r.o. do skutków tych należy ustanie praw i obowiązków przysposobionego wynikających z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również praw i obowiązków tych krewnych względem niego.

Postanowienie SN z dnia 22 maja 2019 r., I NSNc 3/19

Standard: 57600 (pełna treść orzeczenia)

Różnica pomiędzy obu rodzajami przysposobienia, według przepisów k.r.o., dotyczy zakresu skutków przysposobienia. W przypadku przysposobienia pełnego pomiędzy przysposobionym i przysposabiającym powstaje taki stosunek prawny, jak między rodzicami a dziećmi (art. 121 § 1 k.r.o.). Ponadto przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego (art. 121 § 2 k.r.o.). Niejako symetrycznie, odpowiednio, ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego (art. 121 § 3 k.r.o.). Ponadto skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego (art. 121 § 4 k.r.o.).

Konsekwencją takiego ujęcia skutków prawnych przysposobienia pełnego są przepisy dotyczące dziedziczenia ustawowego, które z jednej strony przewidują, że przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych, tak jak by był dzieckiem przysposabiającego, a przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym, tak jak by przysposabiający był rodzicem przysposobionego (art. 936 § 1 k.c.). Natomiast przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych, a osoby te nie dziedziczą po nim (art. 936 § 2 k.c.).

W przypadku dziedziczenia niepełnego skutki prawne przysposobienia ograniczone są wyłącznie do powstania stosunku między przysposabiającym a przysposobionym, a skutki przysposobienia rozciągają się jedynie dodatkowo na zstępnych przysposobionego (art. 124 § 1 k.r.o.).

Konsekwencją takiego ujęcia przysposobienia niepełnego są przepisy dotyczące dziedziczenia ustawowego, według których przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy (art. 937 pkt 1 k.c.); przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych (art. 937 pkt 2 k.c.); rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający; poza tym przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa (art. 937 pkt 3 k.c.).

Przepisy k.c. dotyczące dziedziczenia z ustawy stanowią odbicie rozwiązań przyjętych w stosunku do instytucji przysposobienia w prawie rodzinnym.

Przysposobienie jest instytucją prawnorodzinną (prawa niemajątkowego) i z tej przyczyny zasadnicze znaczenie dla dokonania oceny cech przysposobienia przewidzianego w prawie obcym powinny mieć przepisy należące do tej gałęzi prawa, a nie prawa majątkowego, jakim jest prawo spadkowe. Nie można jednak wykluczyć możliwości posiłkowego posłużenia się także przepisami obcego prawa spadkowego do oceny charakteru przysposobienia, jeżeli normy wyrażone w tej gałęzi prawa mogą być pomocne w bliższym wyjaśnieniu charakteru więzów prawnych pomiędzy przysposobionym a rodziną przysposabiającego oraz przysposobionym i jego krewnymi.

Postanowienie SN z dnia 23 czerwca 2016 r., V CSK 619/15

Standard: 16288 (pełna treść orzeczenia)