Różnicowanie praw majątkowych różnych kategorii

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego utrwalony jest pogląd, że gwarancje ochrony praw majątkowych nie mogą być utożsamiane z identycznością intensywności ochrony udzielanej poszczególnym kategoriom praw majątkowych. Jest ona determinowana treścią i konstytucyjnym ujęciem tych praw (zob. np. wyrok TK w sprawie o sygn. SK 34/01). Dotyczy to także zakresu ochrony prawnej udzielanej wierzytelnościom, w tym wierzytelnościom o naprawienie szkody. Należy zgodzić się ze stwierdzeniem, że obowiązująca Konstytucja nie zawiera ogólnego, normatywnego "wzorca" odpowiedzialności odszkodowawczej (na podobieństwo art. 415 k.c.), nawet w sferze poddanej częściowo regulacji konstytucyjnej, tj. odpowiedzialności za bezprawne działania władzy publicznej (zob. wyrok TK z 23 września 2003 r., sygn. K 20/02, OTK ZU nr 7/A/2003, poz. 76). O powstaniu i rozmiarze roszczenia decyduje ustawodawca zwykły, zważywszy na specyfikę konkretnego stosunku prawnego, a także szereg okoliczności o charakterze obiektywnym (rodzaj i okoliczności zdarzenia wyrządzającego szkodę, zasobność majątkowa podmiotu wyrządzającego szkodę i poszkodowanego) i subiektywnym (poczytalność, stopień zawinienia).

Wyrok TK z dnia 27 listopada 2007 r., SK 18/05, OTK-A 2007/10/128, Dz.U.2007/225/1672

Standard: 2059 (pełna treść orzeczenia)

Trybunał przypomina, że zróżnicowanie ochrony prawnej dłużników w sprawach cywilnych, polegające na skierowaniu zobowiązań wynikających ze stosunków cywilnych do egzekucji administracyjnej, z pominięciem fazy sądowego postępowania rozpoznawczego, było już w przeszłości oceniane przez Trybunał Konstytucyjny jako niezgodne z konstytucyjną zasadą równej ochrony praw majątkowych wynikającą z art. 64 ust. 2 Konstytucji (wyrok TK z: 2 czerwca 1999 r., sygn. K. 34/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 94 oraz z 14 lipca 2003 r., sygn. K 35/01, OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 64).

W pierwszym z wymienionych orzeczeń, Trybunał stwierdził, że: "Gwarancja równej ochrony praw majątkowych nie może być utożsamiana z identycznością intensywności ochrony udzielanej poszczególnym kategoriom praw majątkowych, jest oczywiste, że jest ona determinowana treścią i konstrukcyjnym ujęciem tych praw.

Równość może być odnoszona jedynie do praw majątkowych należących do tej samej kategorii, w żadnym zaś wypadku nie mogłaby być rozumiana jako przypisanie tych samych gwarancji ochronnych prawom majątkowym należącym do różnorodnych typów praw podmiotowych, choćby nawet zbliżone było ich ujęcie funkcjonalne. Nie jest więc, na przykład, równoznaczne z naruszeniem zasady równości w rozumieniu art. 64 ust. 2 Konstytucji zasadnicze zróżnicowanie ochrony udzielanej z jednej strony użytkownikowi (skuteczność erga omnes), z drugiej - dzierżawcy (skuteczność inter partes), zważywszy na to, że prawa te należą, mimo wyraźnie występującego podobieństwa funkcjonalnego, do różnych kategorii prawnych - praw podmiotowych bezwzględnych w pierwszym przypadku, praw względnych - w drugim przypadku.

Konstytucja samodzielnie nie ustanawia poszczególnych kategorii praw podmiotowych, nie hierarchizuje ich, ani też nie determinuje takich lub innych rozwiązań konstrukcyjnych lub treściowych, to jest zadaniem regulacji gałęziowych, w tym wypadku - prawa cywilnego. Z drugiej jednak strony, zasady tej nie można rozumieć w sposób czysto formalny i blankietowy, pozwalający ustawodawcy na całkowitą dowolność kreowania poszczególnych praw podmiotowych. Przedmiotem oceny jest, z punktu widzenia regulacji konstytucyjnej nakazującej równą ochronę prawną praw majątkowych, również stosowane przez ustawodawcę kryterium wyodrębnienia poszczególnych kategorii praw i zasadność merytoryczna stosowanego podziału. Czysto formalne wyodrębnienie na poziomie ustawy zwykłej jakiegoś prawa majątkowego i zapewnienie zasadniczo odmiennej ochrony prawnej temu prawu w stosunku do innego, należącego wprawdzie do formalnie różnej kategorii praw majątkowych, ale treściowo, konstrukcyjnie i funkcjonalnie zbliżonego czy prawie identycznego z prawem, któremu przyznawana jest ochrona znacznie silniejsza - mogłoby uzasadniać zarzut naruszenia zasady równej ochrony wyrażonej w art. 64 ust. 2 Konstytucji".

Wyrok TK z dnia 10 lipca 2006 r., K 37/04, OTK-A 2006/7/79, Dz.U.2006/128/901

Standard: 2060 (pełna treść orzeczenia)