W sprawie dotyczącej wypowiedzenia warunków pracy i płacy

Sprawa dotycząca przeniesienia na inne stanowisko pracy, które powoduje obniżenie wynagrodzenia, jest sprawą o prawo majątkowe, a podstawą prawną określenia wartości przedmiotu sporu jest art. 23[1] k.p.c.

Na majątkowy charakter roszczenia o uznanie za bezskuteczne oświadczenie o wypowiedzeniu warunków pracy i płacy wskazuje wprost przepis art. 23[1] k.p.c., zgodnie z którym w sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi, przy umowach na czas określony - suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony - za okres jednego roku. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 stycznia 2006 r., III PZ 14/05 (OSNP 2007 nr 1-2, poz. 18), stwierdzając, że w sprawie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach płacy, w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę na czas nieokreślony w tej części, podstawą prawną określenia wartości przedmiotu sporu jest art. 23[1] k.p.c. Zatem, wbrew twierdzeniom pełnomocnika powoda w rozpatrywanej sprawie istniał obowiązek wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia.

Postanowienie SN z dnia 4 lutego 2008 r., I PZ 2/08

Standard: 16192 (pełna treść orzeczenia)

W sprawie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach w związku z wypowiedzeniem warunków pracy i płacy wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi suma wynagrodzenia za pracę sprzed jego zmiany za okres jednego roku (art. 23[1] k.p.c.), niezależnie od tego, czy umowa o pracę uległa rozwiązaniu wskutek odmowy przyjęcia zaproponowanych warunków, czy stosunek pracy trwa na zmienionych warunkach.

Pracownikowi, któremu pracodawca wypowiedział warunki pracy i płacy przysługują roszczenia takie jakie przysługiwałyby mu w razie wypowiedzenia umowy o pracę - o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach lub o odszkodowanie (art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p.). Z tego względu sprawa z odwołania od wypowiedzenia zmieniającego byłaby najbliższa kategorii spraw o rozwiązanie stosunku pracy. Jednak rozwiązanie stosunku pracy nie jest zwykłym, lecz alternatywnym skutkiem wypowiedzenia zmieniającego. Uwzględniając zamierzony (objęty zamiarem pracodawcy) skutek tej czynności, którym jest kontynuowanie stosunku pracy na zmienionych warunkach, uprawniona jest teza, że sprawa z odwołania pracownika od wypowiedzenia dotyczy trwania stosunku pracy, a ściślej warunków jego trwania, i ma charakter sprawy o istnienie stosunku pracy. Gdyby przedmiotem wypowiedzenia były tylko warunki wynagrodzenia, można by twierdzić, że jest sprawą o powtarzające się świadczenie pieniężne. Będzie sprawą o roszczenie pieniężne, jeżeli pracownik zgłosi wyłącznie roszczenie o odszkodowanie. Po rozwiązaniu umowy o pracę wskutek odmowy przyjęcia nowych warunków pracy i płacy mogłaby być uważana za dotyczącą rozwiązania stosunku pracy. W zależności od konkretnego przypadku podstawę prawną określenia wartości przedmiotu sporu, a w konsekwencji także zaskarżenia, w sprawach z odwołania od wypowiedzenia zmieniającego mogłyby więc stanowić - art. 19 k.p.c. (żądanie odszkodowania niezależnie od tego czy stosunek pracy się rozwiązał, czy trwa), art. 22 k.p.c. (żądanie jedynie "przywrócenia" warunków wynagrodzenia, a więc wyższego świadczenia powtarzającego się) i art. 23[1] k.p.c. (żądanie przywrócenia do pracy na warunkach poprzednich po ustaniu stosunku pracy - jako sprawa o jego rozwiązanie).

Trudność powstaje wtedy, gdy żądanie pracownika obejmuje uznanie wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy (tylko lub także) za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach, pomimo przyjęcia zaproponowanych warunków. Stosunek pracy w takich razach trwa, jest, istnieje. Istnieje jednak inaczej niż poprzednio. Jawi się wówczas pytanie czy spór dotyczący istniejącego stosunku pracy może być sporem o jego istnienie. Odpowiedź zależy od znaczenia przypisanego (nadanego) wyrażeniu "istnienie stosunku pracy".

"Trwanie" stosunku pracy nie jest przeszkodą w zakwalifikowaniu roszczenia jako dotyczącego jego istnienia. Zarówno "istnienie" jak i "trwanie" znaczą "bycie". Określenie "trwanie" zawiera zawsze pewien element ciągłości. Trwa to, co już zaistniało i co istnieje nadal. Co jest przez jakiś czas. Termin "istnienie" jest znaczeniowo częściowo różny niż "trwanie", gdyż dotyczy nie tylko bycia, ale i zaistnienia. Sprawą o istnienie stosunku pracy jest więc sprawa o jego "bycie", o to, że stosunek pracy był (trwał) lub jest (trwa). Ale nie jest to sprawa o sam tylko fakt istnienia stosunku pracy, lecz także o jego elementy konstrukcyjne, w tym o taką a nie inną jego treść. Istnienia stosunku pracy nie można rozumieć abstrakcyjnie. Spór o istnienie (trwanie) stosunku pracy nie tyczy wszak istnienia między stronami procesowymi stosunku pracy w ogóle, jakiegokolwiek stosunku pracy, ale stosunku pracy mającego określoną podstawę i określoną treść. Roszczenie restytucyjne z odwołania od wypowiedzenia warunków pracy i płacy jest roszczeniem o trwanie stosunku pracy na warunkach poprzednich, a zatem roszczeniem dotyczącym istnienia stosunku pracy w rozumieniu art. 23[1] k.p.c.

Pogląd, że sprawy o roszczenia wywodzone z wypowiedzenia warunków pracy i płacy są, co do zasady, sprawami o istnienie stosunku pracy nie prowadzi do wniosku, że nie mogą przybrać innej postaci. W razie żądania przez pracownika wyłącznie odszkodowania (niezależnie od tego czy stosunek pracy uległ rozwiązaniu, czy trwa) będzie sprawą o sumę pieniężną (art. 19 k.p.c.). Wątpliwości mogą powstać przy ocenie dopuszczalności określenia wartości przedmiotu zaskarżenia na podstawie art. 22 k.p.c., co byłoby możliwe przy potraktowaniu sprawy z odwołania od wypowiedzenia zmieniającego jako sprawy o świadczenie powtarzające się (co nie jest jednak oczywiste).

Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie wyraża pogląd, że sprawa o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach jest sprawą o roszczenia dotyczące istnienia stosunku pracy, a wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi suma wynagrodzenia za pracę sprzed jego zmiany za okres jednego roku (art. 23[1] k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 8 kwietnia 2002 r., I PZ 18/02

Standard: 16193 (pełna treść orzeczenia)