W sprawie o roszczenie pracownika dotyczące istnienia stosunku pracy

W wielu wcześniejszych orzeczeniach Sąd Najwyższy przyjął i przekonująco uzasadnił, dlaczego sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy mają charakter spraw o prawa majątkowe. Dla odróżnienia sprawy o prawo majątkowe od sprawy o prawo niemajątkowe znaczenie ma to, czy zgłoszone żądanie zmierza do realizacji prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ na uprawnienie majątkowe strony. Sprawy dotyczące bytu stosunku pracy (nawiązania, ustalenia, przekształcenia, rozwiązania stosunku pracy oraz przywrócenia do pracy) mają charakter majątkowy, choć nie zawsze dochodzone świadczenie ma charakter pieniężny (por. postanowienie SN z 14 stycznia 2011 r., II PZ 48/10).

Roszczenie dotyczące ustalenia stosunku pracy wiąże się pośrednio z osiąganiem wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń o charakterze majątkowym, a także z podleganiem ubezpieczeniom społecznym związanym z zatrudnieniem pracowniczym, co przekłada się w przyszłości na świadczenia majątkowe (np. emeryturę, rentę, zasiłki itd.).

Majątkowy aspekt tego prawa wynika także bezpośrednio z art. 23[1] k.p.c. W sprawie o prawa majątkowe powód powinien w pozwie oznaczyć wartość przedmiotu sporu (art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.), a strona wnosząca apelację lub skargę kasacyjną - wartość przedmiotu zaskarżenia (art. 368 § 2 i art. 3984 § 3 k.p.c.).

Skoro sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy są sprawami o prawa majątkowe, to wartość przedmiotu zaskarżenia wyznaczającą dopuszczalność skargi kasacyjnej (art. 398[2] § 1 k.p.c.) określa się w tych sprawach według przesłanek wynikających z art. 23[1] k.p.c. w związku z art. 398[21] i art. 368 § 2 k.p.c. (por. postanowienia SN: z 20 lipca 2001 r., I PKN 100/01; z 17 października 2002 r., I PZ 93/02; z 16 grudnia 2002 r., I PK 179/02; z 5 stycznia 2006 r., I PZ 24/05, z 13 stycznia 2006 r., I PZ 26/05).

Stanowisko przedstawione przez Sąd Najwyższy w przytoczonych orzeczeniach należy podtrzymać i stwierdzić, że sprawa o ustalenie istnienia stosunku pracy jest sprawą o prawo majątkowe, a nie o prawo niemajątkowe. Dla takiej sprawy określa się wartość przedmiotu sporu (zgodnie z art. 23[1] k.p.c.) oraz wartość przedmiotu zaskarżenia (zgodnie z art. 368 § 2 i art. 3984 § 3 k.p.c.), a w konsekwencji - zgodnie z art. 398[2] § 1 k.p.c. - ocenia dopuszczalność skargi kasacyjnej.

Postanowienie SN z dnia 8 lipca 2014 r., I PZ 11/14

Standard: 16189 (pełna treść orzeczenia)

Z brzmienia art. 23[1] k.p.c. wynika, że w sprawach o roszczenia pracowników dotyczące istnienia stosunku pracy, wartość przedmiotu sporu stanowi suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, obliczona w sposób wskazany w tym unormowaniu. Chodzi zatem o wynagrodzenie w kwocie, której przysługiwanie pracownikowi w okresie objętym sporem nie jest sporne między stronami, a nie o wynagrodzenie żądane przez pracownika, które stanowi (lub może stanowić) przedmiot odrębnego roszczenia. Prowadzi to do wniosku, że zgodnie z art. 23[1] k.p.c w sprawach o roszczenia pracowników dotyczące istnienia stosunku pracy tak rozumiane wynagrodzenie jest podstawą ustalenia wartości przedmiotu sporu w sposób określony w tym przepisie.

W niniejszej sprawie powód dochodził zarówno ustalenia istnienia stosunku pracy, jak i zasądzenia różnicy między uzyskiwanym a żądanym wynagrodzeniem za pracę za okres objęty sporem. Wartość przedmiotu sporu została więc określona przez zliczenie wartości tych roszczeń (art. 21 k.p.c.). Skoro zatem przedmiotem zaskarżenia skargą kasacyjną jest wyrok Sądu Okręgowego tylko w części dotyczącej ustalenia istnienia stosunku pracy, to konsekwentnie wartość przedmiotu zaskarżenia nie może obejmować roszczeń o wynagrodzenie za pracę, stanowiących przedmiot odrębnego żądania o zasądzenie świadczeń i nieobjętych zaskarżoną częścią wyroku. Przedstawiona wyżej wykładnia art. 23[1] k.p.c. znajduje oparcie w dotychczasowym stanowisku Sądu Najwyższego prezentowanym w analogicznej kwestii wartości przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną (kasacją) w sprawach dotyczących przywrócenia pracownika do pracy na poprzednich warunkach pracy lub płacy (por. postanowienia z: 16 marca 2001 r., I PZ 14/01, OSNAPiUS 2002 nr 23, poz. 574; 8 kwietnia 2002 r. I PZ 18/02, OSNP 2004 nr 6, poz. 102; 19 stycznia 2006 r., III PZ 14/05, OSNP 2007 nr 1-2, poz. 18).

Postanowienie SN z dnia 20 listopada 2007 r., II PZ 56/07

Standard: 16191