Zasady orzekania o eksmisji i wykonania orzeczeń nakazujących eksmisję z lokali mieszkalnych
Eksmisja z powodu wykraczania przeciwko porządkowi domowemu (art. 13 u.o.p.l.)
Zasady orzekania o eksmisji i wykonania orzeczeń nakazujących eksmisję z lokali mieszkalnych zostały przejęte przez ustawę z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (jedn. tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm. – dalej: "u.o.p.l."). Zgodnie z art. 14 ust. 1 u.o.p.l., sąd w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego lub o braku takiego uprawnienia wobec osób, których dotyczy nakaz. W art. 14 ust. 4 u.o.p.l. ustawodawca wskazał kategorie osób, w stosunku do których obligatoryjnie należy orzec o uprawnieniu do lokalu socjalnego. Funkcję ochronną w stosunku do osób, którym nie wskazano lokalu, pełni art. 16 u.o.p.l., zawierający zakaz wykonywania wyroków eksmisyjnych w okresie od dnia 1 listopada do dnia 31 marca roku następnego. Odstępstwo od tych regulacji ochronnych ustanawia art. 17 u.o.p.l., przewidujący, że art. 14 i 16 u.o.p.l. nie mają zastosowania do osób, przeciwko którym zapadł wyrok eksmisyjny z powodu znęcania się nad rodziną.
Uchwała SN z dnia 13 grudnia 2011 r., III CZP 48/11
Standard: 22408 (pełna treść orzeczenia)
Nakaz opróżnienia lokalu może zostać orzeczony przez sąd z różnych powodów. Typowym przypadkiem jest brak tytułu prawnego do zajmowania lokalu, który może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Pierwsza z sytuacji występuje wówczas, gdy dana osoba zajęła samowolnie lokal, nie mając do tego tytułu prawnego. Druga w razie utraty wcześniej posiadanych uprawnień do lokalu.
W niektórych przypadkach ustawodawca uregulował odrębnie podstawy prawne orzekania o eksmisji z uwagi na szczególnie negatywny charakter postępowania dłużników.
Zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903, ze zm.; dalej: ustawa o własności lokali), jeżeli właściciel lokalu zalega długotrwale z zapłatą należnych od niego opłat lub wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko obowiązującemu porządkowi domowemu albo przez swoje niewłaściwe zachowanie czyni korzystanie z innych lokali lub nieruchomości wspólnej uciążliwym, wspólnota mieszkaniowa może w trybie procesu żądać sprzedaży lokalu w drodze licytacji na podstawie przepisów k.p.c. o egzekucji z nieruchomości.
Powody, dla których można wystąpić z powództwem o nakazanie eksmisji, ustawodawca sprecyzował również w ustawie o ochronie praw lokatorów. Zgodnie z art. 13 ust. 1 wskazanej ustawy, jeżeli lokator wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku, inny lokator lub właściciel innego lokalu w tym budynku może wytoczyć powództwo o rozwiązanie przez sąd stosunku prawnego uprawniającego do używania lokalu i nakazanie jego opróżnienia. Natomiast na podstawie art. 13 ust. 2 wskazanej ustawy współlokator może wytoczyć powództwo o nakazanie przez sąd eksmisji małżonka, rozwiedzionego małżonka lub innego współlokatora tego samego lokalu, jeżeli ten swoim rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie.
Szczególny przypadek eksmisji z powodu stosowania przemocy w rodzinie wprowadza art. 11a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493, ze zm.; dalej: ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie). Zgodnie ze wskazanym przepisem, jeżeli członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał go do opuszczenia mieszkania. Należy również wymienić orzeczenie w wyroku rozwodowym nakazu eksmisji na podstawie art. 58 § 2 zdanie drugie ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, ze zm.; dalej: k.r.o.), z uwagi na rażąco naganne postępowanie jednego z małżonków, który uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie. Orzeczenia sądowe wydane na podstawie przytoczonych wyżej przepisów ustawowych są wykonywane na podstawie art. 1046 k.p.c. Poza zakresem zastosowania tego przepisu znajduje się natomiast wykonanie wyroków orzekających nakaz opróżnienia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, wydanych przez sąd w ramach postępowania karnego.
Wyrok TK z dnia 4 listopada 2010 r., K 19/06, OTK-A 2010/9/96, Dz.U.2010/215/1418
Standard: 2029 (pełna treść orzeczenia)