Granice dopuszczalnej krytyki jako okoliczność wyłączająca bezprawność naruszenia dobra osobistego

Kolizja prawa do wolności wypowiedzi z prawem do ochrony czci powinna być rozstrzygana ad casum. Określenie granic dopuszczalnej krytyki ma zasadnicze znaczenie w przypadku naruszenia czci.

Realizacja interesu społecznego związana jest w tym przypadku z gwarantowaną prawnie wolnością wypowiedzi, która obejmuje także prawo do rzetelnej i rzeczowej krytyki (adekwatnej, uczciwej, proporcjonalnej) (wyrok SN z 21 maja 2015 r., IV CSK 557/14), o ile krytyka ma służyć likwidacji zjawiska niewłaściwego z punktu widzenia norm prawnych czy zasad współżycia społecznego, wykonywania zawodu lub pełnienia funkcji.

Cecha rzetelności krytyki wyraża się w podawaniu informacji opartych na faktach, a przekroczenie granic dopuszczalnej krytyki następuje, gdy sprawca świadomie formułuje oceny nie mające obiektywnych podstaw. Z kolei cecha rzeczowości wiązana jest z adekwatnością ocen do wyniku dokonanych porównań, bez nadmiernych uproszczeń i obraźliwej formy.

Wyrok SN z dnia 21 stycznia 2025 r., II CSKP 142/23

Standard: 89111 (pełna treść orzeczenia)

Temperatura społecznego dyskursu, a przede wszystkim waga wymiany poglądów, może usprawiedliwiać wyrażanie polemicznych treści w ostrej i kontrowersyjnej formie. Dopuszcza się przekazy szokujące, a nawet obrażające, jeżeli za ich pomocą można skuteczniej działać, zwracając uwagę na istotny społecznie problem, a także torować drogę do jego rozwiązania.

Od dziennikarza aktywnie uczestniczącego w przestrzeni publicznej oczekuje się dochowania wymogów rzetelności i staranności zawodowej, a o przypisaniu mu odpowiedzialności decyduje w konkretnym przypadku analiza i ocena zderzenia ze sobą konkurencyjnych i doniosłych społecznie wartości, tj. swobody wypowiedzi i prawa do ochrony dóbr osobistych (wyrok TK z 19 lipca 2011 r., K 11/10). Naruszający te dobra, powołując się na wolność głoszenia poglądów, powinien wykazać, że prezentując własne poglądy lub oceny określonych zjawisk, także w sposób kontrowersyjny działał na rzecz istotnego ze społecznego punktu widzenia interesu, a nie po to, by poniżyć oponenta lub wzmacniać sztuczne emocje i towarzyszące im napięcia przez wywoływanie niezdrowej sensacji.

W odniesieniu do publikacji prasowych interes ten wyraża się przede wszystkim w urzeczywistnianiu zasady jawności życia publicznego i prawa społeczeństwa do informacji. Dla spełnienia tej przesłanki w konkretnych okolicznościach istotne znaczenie ma właściwe rozumienie społecznie uzasadnionego interesu. Dotyczy on sfery życia publicznego, a zatem takiej, w ramach której można mówić zarówno o potrzebie ważnej w demokratycznym społeczeństwie otwartej debaty publicznej, jak i pozyskiwaniu informacji stanowiących przedmiot zainteresowania społecznego.

Wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2023 r., II CSKP 1021/22

Standard: 73892 (pełna treść orzeczenia)