Granice dopuszczalnej krytyki jako okoliczność wyłączająca bezprawność naruszenia dobra osobistego

Temperatura społecznego dyskursu, a przede wszystkim waga wymiany poglądów, może usprawiedliwiać wyrażanie polemicznych treści w ostrej i kontrowersyjnej formie. Dopuszcza się przekazy szokujące, a nawet obrażające, jeżeli za ich pomocą można skuteczniej działać, zwracając uwagę na istotny społecznie problem, a także torować drogę do jego rozwiązania.

Od dziennikarza aktywnie uczestniczącego w przestrzeni publicznej oczekuje się dochowania wymogów rzetelności i staranności zawodowej, a o przypisaniu mu odpowiedzialności decyduje w konkretnym przypadku analiza i ocena zderzenia ze sobą konkurencyjnych i doniosłych społecznie wartości, tj. swobody wypowiedzi i prawa do ochrony dóbr osobistych (wyrok TK z 19 lipca 2011 r., K 11/10). Naruszający te dobra, powołując się na wolność głoszenia poglądów, powinien wykazać, że prezentując własne poglądy lub oceny określonych zjawisk, także w sposób kontrowersyjny działał na rzecz istotnego ze społecznego punktu widzenia interesu, a nie po to, by poniżyć oponenta lub wzmacniać sztuczne emocje i towarzyszące im napięcia przez wywoływanie niezdrowej sensacji.

W odniesieniu do publikacji prasowych interes ten wyraża się przede wszystkim w urzeczywistnianiu zasady jawności życia publicznego i prawa społeczeństwa do informacji. Dla spełnienia tej przesłanki w konkretnych okolicznościach istotne znaczenie ma właściwe rozumienie społecznie uzasadnionego interesu. Dotyczy on sfery życia publicznego, a zatem takiej, w ramach której można mówić zarówno o potrzebie ważnej w demokratycznym społeczeństwie otwartej debaty publicznej, jak i pozyskiwaniu informacji stanowiących przedmiot zainteresowania społecznego.

Wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2023 r., II CSKP 1021/22

Standard: 73892 (pełna treść orzeczenia)

Wyznaczenie zbyt wąskich granic dla wolności wypowiedzi w istocie prowadzić może do tzw. efektu mrożącego przynoszącego szkodę społeczeństwu demokratycznemu jako całości. Dochowanie konstytucyjnej zasady proporcjonalności jest więc niezbędne. Rolą dziennikarzy jest rozpowszechnianie informacji i opinii dotyczących spraw będących przedmiotem publicznego zainteresowania lub służących jego pobudzeniu, zwłaszcza gdy chodzi o problemy mające wydźwięk społeczny.

Od osoby uczestniczącej w debacie publicznej wymaga się zachowania pewnych granic, a o przypisaniu dziennikarzowi odpowiedzialności decyduje w konkretnym przypadku analiza i ocena zderzenia obu konkurencyjnych, a doniosłych społecznie wartości, a mianowicie wolności wypowiedzi i ochrony czci i godności. Jeżeli do naruszenia dobra osobistego dochodzi na skutek wypowiedzi, ustalenie tego, czy naruszenie jest bezprawne musi być dokonane przy uwzględnieniu wolności wyrażania poglądów, gwarantowanej w art. 54 ust. 1 Konstytucji oraz art. 10 ust. 1 i 2 Konwencji.

Wyrok SN z dnia 11 sierpnia 2022 r., II CSKP 313/22

Standard: 73894 (pełna treść orzeczenia)