Wyłączenie ze względu na wcześniejsze orzekanie w sprawie pomiędzy tymi samymi stronami

Okoliczność, że sędzia orzekał we wcześniejszej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami o to samo roszczenie, nie może prowadzić do wniosku, iż pomiędzy sędzią, a stroną postępowania powstał stosunek osobisty mogący skutkować wyłączeniem sędziego od orzekania w sprawie.

Zgodnie z treścią art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy m.in. w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia. Przepis ten został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczny z Konstytucją RP w zakresie, w jakim ogranicza wyłącznie sędziego z mocy samej ustawy tylko do spraw, w których rozstrzyganiu brał udział w instancji bezpośrednio niższej (patrz wyrok TK z dnia 20 lipca 2004 r., SK 19/02, Legalis nr 64214). Trybunał Konstytucyjny wyjaśnił, że treść tego przepisu pozostaje niezmienna od chwili wejścia Kodeksu postępowania cywilnego w życie, tj. od 1965 r. W pierwotnej wersji postępowanie cywilne było zaś wyłącznie dwuinstancyjne, co powodowało, że wyłączenie sędziego w trybie art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. dotyczyło każdego wypadku orzekania w niżej instancji, bez potrzeby dokonywania wykładni tego pojęcia w aspekcie instancji bezpośrednio niższej lub wyższej.

Po nowelach Kodeksu w 1990 r. i 1996 r. postępowanie cywilne stało się trójinstancyjne, ustawodawca natomiast nie dokonał zmian w zakresie obowiązywania art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. Konstrukcja przepisów Kodeksu postępowania cywilnego przemawia jednak za tym, by po uchyleniu sprawy przez sąd II instancji, jak również w sprawie skargi o wznowienie postępowania, nie orzekał sędzia biorący udział w wydaniu wcześniejszego orzeczenia. Prawo do sądu gwarantuje bowiem każdemu rozpoznanie sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Wyłączenie sędziego od ponownego rozpoznawania uchylonej, czy też wznowionej, sprawy ma na celu wyeliminowanie stronniczości sędziego, który we wcześniejszej fazie postępowania mógł nabrać przekonania co do oceny dowodów, jak i okoliczności faktycznych (patrz również wyrok Sądu Najwyższego wydany w sprawie V CSK 571/15, www.sn.pl,GP,Legalis, Nr 1576672).

Wyrok SA w Warszawie z dnia 17 października 2017 r., VI ACa 849/16

Standard: 15904 (pełna treść orzeczenia)