Opiniowanie aktów normatywnych przez związek zawodowy

Trybunał Konstytucyjny kilkakrotnie badał zagadnienie dochowania procedur opiniodawczych, gdy podmiotem uprawnionym do opiniowania były związki zawodowe. W orzeczeniu z 19 listopada 1996 r. (sygn. K. 7/95, OTK ZU nr 6/1996, poz. 49, s. 412) Trybunał rozważał, w jakich wypadkach konieczne jest ponowne skierowanie projektu ustawy do zaopiniowania przez związki zawodowe. Wskazano, że obowiązek zasięgnięcia opinii związków może realizować się we wcześniejszych stadiach postępowania ustawodawczego, a więc w ramach prac rządu nad projektem ustawy. Nie może to jednak prowadzić do sytuacji, w której rząd "nie mógłby po otrzymaniu opinii [związków] zmieniać projektu ustawy przed jej wniesieniem do Sejmu, a jakakolwiek zmiana wymagałaby ponownego uruchomienia trybu [opiniowania] przewidzianego w art. 19 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. Dopóki projekt jest wynikiem wykonania tych samych założeń dopóty nie musi po wprowadzeniu doń poprawek i uzupełnień być kierowany ponownie do odpowiednich władz statutowych związku".

W przywołanym wyżej orzeczeniu o sygn. K. 7/95 Trybunał Konstytucyjny stwierdził: "Od wyboru Rady Ministrów zależy dalsze postępowanie z projektem ustawy, który został zaopiniowany przez związek zawodowy, w taki sposób, że ujawniły się różnice stanowisk między związkiem zawodowym a Radą Ministrów. Może ona podejmować działania zmierzające do usunięcia tej różnicy jeszcze przed wniesieniem projektu do Sejmu, ale może także wnieść projekt do Sejmu w wersji nie uwzględniającej odmiennego stanowiska związku zawodowego. Art. 19 ust. 3 zdanie pierwsze ustawy o związkach zawodowych nie przewiduje dla Rady Ministrów jakiegokolwiek terminu dla poinformowania związku o swym stanowisku i uzasadnienia swego stanowiska. Nie przewiduje też szczególnej redakcji dla pisemnej informacji o tym stanowisku i jego uzasadnieniu. Wymogom art. 19 ust. 3 zdanie pierwsze ustawy o związkach zawodowych odpowiada więc doręczenie związkowi zawodowemu nowego, poprawionego projektu ustawy, wniesionego już do Sejmu wraz z uzasadnieniem tego projektu. Nie można bowiem zakładać, aby uzasadnienie projektu miało być sporządzone przy użyciu innych argumentów aniżeli te, przy pomocy których Rada Ministrów uzasadnia swe racje wobec związku zawodowego. Taki sposób wykonania obowiązku przewidzianego w art. 19 ust. 3 zdanie pierwsze ustawy o związkach zawodowych, który zastosowano w odniesieniu do projektu ustawy zmieniającej przepisy o zasiłkach chorobowych, może być uznany za mieszczący się w granicach legalności pod warunkiem zachowania wymagań wynikających z systemowej i celowościowej wykładni art. 19 ustawy o związkach zawodowych".

Trybunał podtrzymuje wcześniejsze stanowisko i stwierdza, że wymogi określone w art. 19 ustawy o związkach zawodowych nie mogą być interpretowane w sposób, który prowadziłby do nadmiernego rygoryzmu i ograniczenia procedury występowania z inicjatywą ustawodawczą.

Wyrok TK z dnia 17 października 2005 r., K 6/04, OTK-A 2005/9/100, Dz.U.2005/210/1757

Standard: 1997 (pełna treść orzeczenia)

Obowiązek konsultacji ze związkami zawodowymi wynika z przepisów ustawy o związkach zawodowych, natomiast nie jest to reguła wyrażona wprost i expressis verbis w tekście Konstytucji. Punktem odniesienia do badania konstytucyjności postępowania ustawodawczego może być konstytucyjna regulacja stanowienia ustaw oraz ich wprowadzania w życie, zawarta w art. 95 ust. 1 i art. 118-124 Konstytucji. W orzeczeniu z 4 kwietnia 1995 r. w sprawie K. 10/94 (OTK z 1995 r., cz. I, poz. 9), Trybunał Konstytucyjny ocenił, że naruszenie trybu konsultacji ze związkami zawodowymi pozostaje niewątpliwie w konflikcie z przepisami ustawy o związkach zawodowych. W konsekwencji tego naruszenia organizacje związkowe nie dysponowały w pełni ustawową możliwością sformułowania swego stanowiska. Istota konsultacji ze związkami zawodowymi projektów i założeń aktów normatywnych wyraża się w umożliwieniu związkom zawodowym wyrażenia ich stanowiska co do proponowanych rozwiązań prawnych. W rozpatrywanej sprawie możliwość taka - choć w znacznie ograniczonym (trzykrotnie) wymiarze czasowym - zaistniała. Jak przyznaje sam wnioskodawca, miał on bowiem 10 dni na przedstawienie swojego stanowiska i przedstawił je w terminie 20 dni od otrzymania projektu ustawy.

Druga okoliczność wiąże się z określeniem znaczenia i skutków niedochowania trybu konsultacji ze związkami zawodowymi (w zakresie miesięcznego terminu pozostawionego związkom na zajęcie stanowiska). Badając dochowanie postanowień art. 19 ustawy o związkach zawodowych Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 30 listopada 1993 r. w sprawie K. 18/92 (OTK z 1993 r., cz. II, poz. 41), stwierdził m.in., że szczególna sytuacja związana z koniecznością przedstawienia przez rząd projektu ustawy budżetowej może usprawiedliwiać w znacznym stopniu niepełne dochowanie trybu określonego w tym przepisie.

W tym stanie rzeczy, a zwłaszcza biorąc pod uwagę krótki okres funkcjonowania nowego rządu (po wyborach z 2001 r.) i konieczność przygotowania na czas projektów ustawy budżetowej na rok 2002 oraz, tzw. ustaw "okołobudżetowych", których treść rzutuje wprost na treść ustawy budżetowej, nadto zaś - pilną potrzebę zachowania równowagi budżetowej (będącej wartością konstytucyjnie chronioną) w warunkach wysoce niekorzystnego stanu finansów publicznych, Trybunał Konstytucyjny uznał za priorytetowe dochowanie wskazanej tu wartości oraz konstytucyjnych powinności rządu, Sejmu i Senatu i to nawet kosztem niezachowania w pełni ustawowo wymaganych terminów konsultowania projektów ze związkami zawodowymi.

Wyrok TK z dnia 17 listopada 2003 r., K 32/02, OTK-A 2003/9/93, Dz.U.2003/206/2010

Standard: 1998 (pełna treść orzeczenia)