Charakterystyka, geneza i cel instytucji świadka koronnego

Instytucja świadka koronnego została wprowadzona do systemu polskiego prawa karnego w 1997 r. jako odpowiedź na szerzącą się przestępczość zorganizowaną. Chodziło o podniesienie wykrywalności i skuteczności ścigania karnego najpoważniejszych przestępstw i ich sprawców oraz wzmocnienie materiału dowodowego, nierzadko jako narzędzie przeciwko tzw. przestępczej zmowie milczenia. W ten sposób ustawodawca zmierzał do ujawnienia przestępstw popełnionych w zorganizowanej grupie lub związku przestępczym, a także trudnych do wykrycia przestępstw łapownictwa (zwłaszcza gospodarczego i sportowego), płatnej protekcji, nadużycia funkcji przez funkcjonariusza państwowego oraz "kupowania" głosów wyborczych.

Mówiąc najogólniej, świadkiem koronnym jest sprawca czynu (podejrzany), który przyjął korzystną propozycję organu ścigania co do wyłączenia odpowiedzialności karnej lub ukarania w zamian za zeznania obciążające innych sprawców. Świadek koronny nie podlega karze za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe określone w ustawie, w których uczestniczył i które jako świadek koronny ujawnił. Korzysta także z innych przewidzianych ustawą przywilejów, ale też podlega jej surowemu reżimowi.

Zgodnie z art. 14 u.ś.k., w razie zagrożenia życia i zdrowia świadka koronnego lub osoby dla niego najbliższej, mogą oni być objęci ochroną osobistą oraz uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach można wydać im dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych - także uprawniające do przekroczenia granicy państwowej - jak również mogą uzyskać inną pomoc, w tym w szczególności w przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego (także operacji plastycznej) usuwającego charakterystyczne elementy wyglądu. Osoby objęte programem ochrony osobistej i pomocy mogą również otrzymać wsparcie w zakresie opieki zdrowotnej oraz świadczenia finansowe na pokrycie kosztów utrzymania (por. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2006 r. w sprawie udzielania ochrony i pomocy świadkom koronnym i innym uprawnionym osobom, Dz.U. Nr 201, poz. 1480).

Uchwała SN z dnia 30 listopada 2011 r., III CZP 73/11

Standard: 15698 (pełna treść orzeczenia)