Finansowanie partii

W wyroku z 20 stycznia 2010 r., Kp 6/09, Trybunał podtrzymał wyrażony wcześniej wyroku o sygn. K 25/03 pogląd, że na gruncie Konstytucji możliwe są różne rozwiązania prawne finansowania partii politycznych, mieszczące się w standardach demokratycznego państwa prawnego. Trybunał stwierdził między innymi, że "ocena, który z możliwych wariantów zapewnienia finansowych podstaw działania partii politycznych jest najlepszy, nie należy do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Wybór właściwego modelu finansowania partii politycznych należy do ustawodawcy".

W wyroku o sygn. Kp 6/09 Trybunał, analizując przyjęty przez ustawodawcę system finansowania partii politycznych zaznaczył, że znane są sygnalizowane w doktrynie zalety i wady systemu finansowania partii politycznych ze środków publicznych, stwierdzając między innymi: "Jako zalety wymienia się: wyrównywanie szans poszczególnych ugrupowań w systemie partyjnym, zapobieganie przekształcaniu się partii politycznych w organizacje nastawione na zysk, ochronę partii przed grupami nacisku i niebezpieczeństwem korupcji, tworzenie gwarancji dla stałej działalności polityczno-organizacyjnej oraz sprzyjanie stabilizacji systemu partyjnego. Z kolei krytycy subwencjonowania partii z budżetu wskazują, że można w ten sposób doprowadzić do zagrożenia demokratycznych procedur gry politycznej, a w szczególności do osłabienia opozycji w systemie politycznym, umożliwienia organom państwowym nadmiernej ingerencji w wewnętrzne sprawy partii oraz wzmacniania się procesów etatyzacji partii politycznych, a także wzmacniania status quo w systemie partyjnym. W publicystyce stwierdza się, że subwencjonowanie partii ze środków publicznych przyczynia się wręcz do «zabetonowania sceny politycznej»".

Wyrok TK z dnia 18 lipca 2012 r., K 14/12

Standard: 1972 (pełna treść orzeczenia)

Trybunał Konstytucyjny wskazuje, że zasadzie jawności finansowania partii politycznych został przyznany charakter konstytucyjny (art. 11 ust. 2 Konstytucji). Zasada ta została wyrażona w rozdziale I, zatytułowanym "Rzeczpospolita", wraz z wynikającą z art. 11 ust. 1 zasadą pluralizmu politycznego. Znaczenie jawności finansowania partii politycznych podkreślał wielokrotnie w swym orzecznictwie zarówno Trybunał Konstytucyjny, jak i Sąd Najwyższy (por. wyroki z: 27 maja 2003 r., sygn. K 11/03, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 43, 13 lipca 2004 r., sygn. P 20/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 64, 14 grudnia 2004 r., sygn. K 25/03, postanowienie składu 7 sędziów SN z 1 października 2003 r., sygn. akt III SW 152/03, OSNP nr 10/2004, poz. 181. Zagadnienie to było również analizowane w literaturze; por. S. Gebethner, Konstytucyjna zasada jawności finansowania partii politycznych, [w:] Finansowanie partii politycznych, "Konferencje i Seminaria" nr 6/2000, s. 17 i n). Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny zasada jawności finansowania partii politycznych stanowi istotne narzędzie społecznej kontroli funkcjonowania partii politycznych (por. wyrok TK z 14 grudnia 2004 r., sygn. K 25/03).

Finansowanie partii politycznych z budżetu państwa nie wynika z norm konstytucyjnych, lecz ustawowych. Konstytucja nie rozstrzyga bowiem o sposobach finansowania partii politycznych. Jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku o sygn. K 25/03 "na poziomie Konstytucji nie da się jednoznacznie rozstrzygnąć, jak powinny wyglądać stosunki państwo - partie polityczne, w szczególności, w jaki sposób powinno być uregulowane finansowanie partii. Niewątpliwie istnieje szereg rozwiązań prawnych, które mieszczą się w standardach konstytucyjnych demokratycznego państwa prawnego". Trybunał Konstytucyjny w niniejszej sprawie podziela pogląd wyrażony we wskazanym wyroku, że ocena, który z możliwych wariantów zapewnienia finansowych podstaw działania partii politycznych jest najlepszy, nie należy do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Wybór właściwego modelu finansowania partii politycznych należy do ustawodawcy.

Trybunał Konstytucyjny wskazuje, że z zasady państwa prawnego został wyprowadzony w dotychczasowym orzecznictwie zakaz dokonywania w trakcie roku podatkowego zmian w dziedzinie prawa podatkowego odnoszących się do podatków pobieranych w skali roku podatkowego (kalendarzowego) (por. orzeczenia z 29 marca 1994 r., sygn. K 13/93, OTK w 1994 r., cz. I, poz. 6 oraz z 15 marca 1995 r., sygn. K 1/95, OTK w 1995 r., cz. I, poz. 7). Powyższej tezy nie można jednak przenosić na dziedzinę finansowania partii politycznych z budżetu państwa. Prawo partii politycznych do otrzymywania subwencji z budżetu państwa różni się zasadniczo od obowiązków wynikających z prawa daninowego.

Wyrok TK z dnia 20 stycznia 2010 r., Kp 6/09, OTK-A 2010/1/3, M.P.2010/4/46

Standard: 1973 (pełna treść orzeczenia)