Wolność prowadzenia działalności gospodarczej i zawodowej, swoboda zawierania umów i wolność konkurencji (art. 16 KPP)

Przepis art. 16 KPP uznawany jest za jeden z przepisów dotyczących podstaw ustroju gospodarczego Unii Europejskiej. W orzecznictwie TSUE zwrócono uwagę, że w sformułowaniu art. 16 KPP odróżnia się uznaną w nim wolność od innych podstawowych wolności z tytułu II KPP. Wolność prowadzenia działalności gospodarczej w rezultacie bliższa jest prawom podstawowym, do których odnosi się tytuł IV KPP (wyrok TSUE z 22 stycznia 2013 r. w sprawie C-283/11 Sky Österreich GmbH, pkt 46). Prawo z art. 16 KPP obejmuje wolność prowadzenia działalności gospodarczej i zawodowej, swobodę zawierania umów i wolność konkurencji (wyroki TSUE z 17 października 2013 r. w sprawie C-101/12 Herbert Schaible, pkt 25; z 18 lipca 2013 r. w sprawie C-426/11 Mark Alemo-Herron i in., pkt 32; z 22 stycznia 2013 r. w sprawie C-283/11 Sky Österreich, pkt 42). Konkretyzując te ogólne sformułowania TSUE wskazał, że "wolność prowadzenia działalności gospodarczej obejmuje [...] w szczególności prawo każdego przedsiębiorstwa, by dysponować swobodnie, w granicach odpowiedzialności za własne działania, należącymi do niego zasobami gospodarczymi, technicznymi i finansowymi." (wyrok TSUE z 27 marca 2014 r. w sprawie C-314/12 UPC Telekabel Wien GmbH, pkt 49).

Sąd Najwyższy ma na względzie, że w dotychczasowym orzecznictwie TSUE nie sprecyzowano istoty wolności prowadzenia działalności gospodarczej, ani nie zdefiniowano jej nienaruszalnego jądra, jak ma to miejsce w przypadku niektórych praw podstawowych w konstytucjach krajowych. Sposób sformułowania art. 16 KPP powoduje, że wolność prowadzenia działalności gospodarczej może podlegać różnorodnym ingerencjom władz publicznych, które mają prawo ustanowić w interesie ogólnym ograniczenia w korzystaniu z tej wolności (zamiast wielu zob. wyroki TSUE z 22 stycznia 2013 r. w sprawie C-283/11 Sky Österreich GmbH, pkt 46; wyrok TSUE z 17 października 2013 r. w sprawie C-101/12 Herbert Schaible, pkt 28). Wolność prowadzenia działalności gospodarczej jako prawo podstawowe nie jest traktowana przez TSUE jako uprawnienie bezwzględne, lecz powinna być rozpatrywana w świetle swojej funkcji społecznej (wyrok TSUE z 22 stycznia 2013 r. w sprawie C-283/11 Sky Österreich GmbH, pkt 45 i powołane tam orzecznictwo).

Zgodnie z wynikającym z orzecznictwa TSUE standardem, ograniczenia praw podstawowych są dopuszczalne, jeżeli:

1) zostały przewidziane w ustawie;

2) szanują istotę prawa podstawowego;

3) respektują zasadę proporcjonalności, to jest są konieczne i rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię lub potrzebom ochrony praw i wolności innych osób (wyrok TSUE z 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-390/12 Roberta Pegera, pkt 58).

Zasada proporcjonalności wymaga, by nie wykraczać poza to, co jest odpowiednie i konieczne do realizacji uzasadnionych celów oraz by wybierać rozwiązania najmniej restrykcyjne (wyrok TSUE z 17 października 2013 r. w sprawie C-101/12 Herbert Schaible, pkt 29). W niniejszej sprawie chodzi zatem o dostarczenie wskazówek, jakimi należy się kierować przy wyznaczaniu granic dla krajowych organów regulacyjnych przy korzystaniu z przysługujących im kompetencji do kształtowania treści umów łączących przedsiębiorstwa działające na rynku telekomunikacyjnym.

Zgodnie z poglądami TSUE wolność prowadzenia działalności gospodarczej z art. 16 KPP obejmuje nie tylko swobodę wyboru partnera handlowego, ale także swobodę określenia ceny świadczonych usług (wyrok TSUE z 22 stycznia 2013 r. w sprawie C-283/11 Sky Österreich GmbH, pkt 43).

Postanowienie SN z dnia 15 maja 2014 r., III SK 28/13

Standard: 15688 (pełna treść orzeczenia)