Anulowanie skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pozwu w następstwie umorzenia postępowania

Kwestia, czy umorzenie postępowania w całej sprawie anuluje skutki, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pozwu, zależy od konkretnego wypadku - od przyczyny powodującej umorzenie postępowania. Anulowanie tych skutków następuje w razie cofnięcia pozwu (art. 203 § 2 k.p.c.) oraz w sytuacjach przewidzianych w art. 182 § 1 i 2 k.p.c. oraz w art. 428 § 2 k.p.c. Umorzenie postępowania z innych przyczyn nie znosi skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pozwu. Umorzenie postępowania na podstawie art. 182 § 1 k.p.c. może nastąpić w tych przypadkach, w których postępowanie zostało zawieszone na wniosek stron (art. 176 i 178 k.p.c.) albo na skutek ich niestawiennictwa (art. 177 § 1 pkt 5 k.p.c.) lub braku aktywności uniemożliwiających nadanie sprawie biegu (art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.), jak również wtedy, gdy przyczyną zawieszenia postępowania byłą utrata zdolności sądowej albo śmierć strony (art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.).

Art. 182 § 1 k.p.c. przewiduje jako przyczyny umorzenia zawieszonego postępowania brak wniosku o jego podjęcie i upływ czasu. Samodzielną przesłanką umorzenia może być także trwały brak strony procesu - utrata przez nią zdolności sądowej i stwierdzenie braku następcy prawnego.

W każdym z tych przypadków zawieszenia umorzenie postępowania zawieszonego w pierwszej instancji powoduje, że wniesiony pozew nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa, np. nie powoduje przerwania biegu terminu przedawnienia, a więc przerwa przedawnienia wywołana jego wniesieniem zostaje uchylona (zniwelowana) wskutek umorzenia zawieszonego postępowania.

Nie ma istotnych argumentów, które przemawiałyby za odmiennym traktowaniem sytuacji, gdy przed umorzeniem doszło do zawieszenia postępowania i gdy do takiego zawieszenia nie doszło. Do umorzenia postępowania z powodu utraty przez stronę zdolności sądowej i stwierdzenia braku jej następcy prawnego powinno stosować się art. 182 § 2 k.p.c. także wtedy, gdy do umorzenia postępowania doszło bez wcześniejszego jego zawieszenia.

Z treści art. 355 § 1 k.p.c. nie wynikają bezpośrednio żadne wnioski co do ewentualnego zniwelowania skutków wniesienia pozwu (uchylenia skuteczności czynności procesowej przerywającej bieg terminu przedawnienia). Wnioski te można sformułować dopiero po dokonaniu analizy przyczyn umorzenia postępowania oraz przepisów regulujących uchylenie skutków wniesienia pozwu, w tym wykładni art. 182 § 2 k.p.c.

Wyrok SN z dnia 9 grudnia 2011 r., II PK 63/11

Standard: 15529 (pełna treść orzeczenia)