Zasada odpowiedniego stosowania przepisów o procesie do innych rodzajów postępowań (art. 13 § 2 k.p.c.)
Kategoria:
Przepisy ogólne; zasady postępowania cywilnego (art. 1 - 13 k.p.c.)
Przepisy art. 143-147 k.p.c. dotyczące kuratora ustanawianego dla strony, której miejsce pobytu nie jest znane, mają odpowiednie zastosowanie także w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c., por. uchwałę SN z dnia 11 września 1958 r., 4 CO 19/58, , wyrok SN z dnia 17 października 2007 r., II CSK 261/07).
Przepis art. 510 § 2 zdanie trzecie k.p.c., dotyczący ustanowienia kuratora dla zainteresowanego, którego miejsce pobytu nie jest znane, nie przewiduje nowego rodzaju kuratora, odmiennego od kuratora, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c. Wynika z niego jedynie to, że w postępowaniu nieprocesowym kuratora, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., sąd może wyznaczyć z urzędu dla zainteresowanego, którego miejsce pobytu nie jest znane.
Oznacza to, że reguły dotyczące zakresu umocowania kuratora, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., dotyczą wprost takiego kuratora ustanowionego w procesie oraz odpowiednio tegoż kuratora ustanowionego w postępowaniu nieprocesowym. Odpowiednie stosowanie przepisów o kuratorze, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., do takiego kuratora ustanowionego na potrzeby postępowania nieprocesowego obejmuje, co oczywiste, także przepis art. 146 k.p.c.
Uchwała SN z dnia 24 stycznia 2020 r., III CZP 41/19
Standard: 36783 (pełna treść orzeczenia)
Cywilne postępowanie rozpoznawcze dzieli się na postępowanie procesowe oraz postępowanie nieprocesowe. Proces nie ma charakteru jednolitego; obok postępowania toczącego się na zasadach ogólnych (art. 15-424 [12] k.p.c.), występują postępowania odrębne wymienione w tytule VII księgi pierwszej kodeksu postępowania cywilnego. Przyczyny wyodrębnienia tych postępowań są różne. Najczęściej tłumaczy się to specyfiką pewnych spraw cywilnych, wymagających szczególnych unormowań o charakterze podmiotowo-przedmiotowym. Wzajemny stosunek tych postępowań określa art. 13 § 2 k.p.c., który przewiduje, że jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, do innych rodzajów postępowań unormowanych w kodeksie postępowania cywilnego stosuje się odpowiednio przepisy o procesie.
Przez inne rodzaje postępowań rozumie się także postępowania odrębne w procesie, gdyż zawierają one uregulowania szczegółowe, które sąd stosuje w pierwszej kolejności, a dopiero gdy brak norm szczegółowych, odpowiednio przepisy ogólne o procesie. Wymaga jednak podkreślenia, że odpowiednie zastosowanie przepisów o procesie jest możliwe tylko wtedy, gdy nie pozostają one w sprzeczności z istotą danego postępowania odrębnego.
Stosując odpowiednio przepisy o procesie do innych postępowań, należy mieć na względzie ich odrębności związane z charakterem tych postępowań (zob. wyrok SN z dnia 4 grudnia 2009 r., III CSK 54/09).
Uchwała SN z dnia 29 czerwca 2016 r., III CZP 25/16
Standard: 15348 (pełna treść orzeczenia)
w postępowaniu egzekucyjnym ma, na podstawie art. 13 § 2 k.p.c., odpowiednie zastosowanie art. 203 § 2 zdanie pierwsze k.p.c., co oznacza, że umorzenie tego postępowania niweczy przerwę przedawnienia spowodowaną jego wszczęciem, jak to trafnie przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 listopada 2014 r., II CSK 196/14, niepubl. Trzeba przy tym dodać, że nie ma tu znaczenia charakter egzekwowanej wierzytelności.
Uchwała SN z dnia 19 lutego 2015 r., III CZP 103/14
Standard: 36760 (pełna treść orzeczenia)
W postępowaniu nieprocesowym ma odpowiednie zastosowanie art. 203 § 4 k.p.c., a zatem sąd winien uznać za niedopuszczalne cofnięcie wniosku, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa (tak np. w postanowieniu SN z dnia 25 czerwca 1981 r., I PR 94/80, OSNCP Nr 12 z 1981 r., poz. 247).
Aktywna rola sądu nie zezwala na przyjęcie, aby w postępowaniu nieprocesowym sąd nie mógł wyrazić sprzeciwu co do cofnięcia lub ograniczenia wniosku. Takie stanowisko nie dałoby się bowiem pogodzić z żadną racją prawną. Także bowiem w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym zachodzą niejednokrotnie takie okoliczności, w których cofnięcie wniosku mogłoby być niezgodne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo naruszać usprawiedliwiony interes osób uprawnionych.
Postanowienie SO w Łodzi. z dnia 12 marca 2014 r., III Ca 1262/13
Standard: 37060 (pełna treść orzeczenia)
Stosowanie przepisów o procesie w postępowaniu nieprocesowym możliwe jest wtedy, gdy nie ma szczególnych przepisów w tym postępowaniu oraz gdy nie sprzeciwia się temu jego istota. Użyte w art. 13 § 2 k.p.c. określenie „odpowiednio” oznacza, że niektóre przepisy stosuje się wprost, inne z modyfikacjami właściwymi dla danego postępowania, a inne w ogóle nie mają zastosowania, gdyż regulują typowe dla procesu cywilnego instytucje, np. o współuczestnictwie, o przekształceniach podmiotowych, o interwencji ubocznej (por. np. postanowienie SNz dnia 9 grudnia 1975 r., I CO 9/1975).
Postanowienie SN z dnia 6 lutego 2014 r., I CSK 243/13
Standard: 25239 (pełna treść orzeczenia)
W piśmiennictwie nie ma zgodności co do tego, czy przepisy o procesie, które art. 13 § 2 k.p.c. nakazuje stosować odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w kodeksie, należy rozumieć jako przepisy dotyczące postępowania "zwykłego", czy pojęcie to obejmuje także postępowania odrębne. Odnosząc ten problem do postępowania egzekucyjnego wyrażano pogląd, że przepisy o postępowaniach odrębnych mają charakter norm szczególnych i sprecyzowany zakres zastosowania, wobec czego nie powinny być stosowane odpowiednio w innych postępowaniach ani między sobą. Za tym rozwiązaniem, mającym bardziej przekonujące uzasadnienie teoretyczne, opowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 4 stycznia 2008 r., III CZP 113/07 (OSNC 2009, nr 1, poz. 4). Prezentowane było jednak także zapatrywanie, że w postępowaniu egzekucyjnym możliwe jest odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniach odrębnych. Wniosek taki nasuwa wyłączenie w art. 479[9] § 2 k.p.c. zastosowania § 1 tego przepisu do wniosku o zabezpieczenie powództwa, zbędne przy przyjęciu, że przepisy postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych nie mają zastosowania w innych rodzajach postępowań.
Uchwała SN z dnia 30 listopada 2011 r., III CZP 66/11
Standard: 22498 (pełna treść orzeczenia)
Do postępowania w przedmiocie uznania zagranicznego orzeczenia stosuje się odpowiednio przepisy o procesie (art. 13 § 2 k.p.c.). Szczególny charakter tego postępowania polega na tym, że rozstrzyga się w nim nie o prawach stron i ich obowiązkach, lecz o tym, czy wydane za granicą orzeczenie ma być skuteczne w Polsce. Z tego względu przepisy o interwencji głównej i ubocznej nie mogą mieć zastosowania.
Postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2007 r., I CSK 330/06
Standard: 36907 (pełna treść orzeczenia)
Przepisy normujące proces mają charakter ogólny, a zgodnie z art. 13 § 2 k.p.c. należy je stosować odpowiednio do innych postępowań unormowanych w kodeksie postępowania cywilnego, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Odpowiedniemu stosowaniu w innych postępowaniach na tej zasadzie podlega zatem także art. 46 § 1 k.p.c., zamieszczony wśród przepisów o procesie.
Powszechnie przyjmuje się, że stosowanie „odpowiednio” przepisów na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. może polegać na stosowaniu wprost, gdy jest to możliwe, na stosowaniu z modyfikacjami, uwzględniającymi specyfikę i charakter innego postępowania, albo na odmowie stosowania.
Do pierwszej grupy zalicza się m.in. przepisy normujące czynności procesowe, postępowanie dowodowe, skład sądu, wyłączenie sędziego, zwolnienie od kosztów sądowych, do drugiej – m.in. przepisy o pozwie, o rozprawie, o zawieszeniu i umorzeniu postępowania, o wydaniu orzeczenia, a także niektóre przepisy o właściwości sądu (art. 15, 18, 19- 26 i 43-45), a do trzeciej – przepisy normujące takie instytucje procesowe, jak interwencja główna i uboczna, przypozwanie i inne, ściśle związane z procesem.
Przepisy o procesie mają w innych postępowaniach znaczenie subsydiarne, zatem stosowane są tylko wtedy, gdy przepisy szczególne danej kwestii inaczej nie normują.
Do postępowań, których dotyczy art. 13 § 2 k.p.c., zalicza się przede wszystkim postępowanie nieprocesowe, a także postępowania określane niemal powszechnie w doktrynie jako pomocnicze, w tym w szczególności postępowanie o zwolnienie od kosztów sądowych wszczęte przed wytoczeniem powództwa, o zabezpieczenie dowodów, rekwizycyjne, o odtworzenie akt, dotyczące sądu polubownego, zabezpieczające, klauzulowe oraz o oznaczenie sądu właściwego miejscowo. We wszystkich tych postępowaniach zamieszczone są przepisy regulujące właściwość miejscową sądu (art. 508, 114, 311, 235, 706 § 2, art. 719, 696, 735, 781 i 45).
Uchwała SN z dnia 31 marca 2004 r., III CZP 110/03
Standard: 22642 (pełna treść orzeczenia)
Przepisów art. 514 § 1 i art. 626[1] § 1 k.p.c., nie sposób uznać aby dotyczyły tylko postępowania przed sądem pierwszej instancji. Z tego punktu widzenia nie ma zatem żadnych podstaw, aby za pośrednictwem art. 13 § 2 k.p.c. sięgać do przepisów postępowania odwoławczego o procesie, gdyż – zgodnie z wyprowadzoną wyżej regułą – zarówno art. 514 § 1 jako lex generalis, jak i art. 626[1] § 1 jako lex specialis, mają pierwszeństwo przed przepisami dotyczącymi procesu, stanowiącymi w tym układzie lex subsydiaria (art. 375 i 393[9] § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).
Uchwała SN z dnia 27 lutego 2002 r., III CZP 3/02
Standard: 36945 (pełna treść orzeczenia)
W judykaturze i piśmiennictwie panuje zgodność poglądów, że art. 130 k.p.c. ma zastosowanie zarówno wówczas, gdy pismo procesowe nie odpowiada warunkom formalnym przewidzianym dla pism procesowych w ogóle (art. 126 k.p.c.), jak też gdy nie odpowiada szczególnym warunkom formalnym przewidzianym dla pism danego rodzaju. Przepis art. 130 k.p.c. – przez art. 13 § 2 k.p.c. – znajduje zastosowanie także w postępowaniu nieprocesowym, zabezpieczającym i egzekucyjnym oraz postępowaniu o uznanie albo stwierdzenie wykonalności zagranicznych orzeczeń
Uchwała SN z dnia 12 grudnia 2001 r., III CZP 70/01
Standard: 38952 (pełna treść orzeczenia)
Nie jest wyłączone odpowiednio (art. 13 § 2 k.p.c.) - a więc z uwzględnieniem rodzaju rozpoznawanej sprawy - stosowanie art. 317 k.p.c. w postępowaniu nieprocesowym, w szczególności także w postępowaniu o dział spadku (art. 680 i nast. k.p.c.).
Postanowienie SN z dnia 4 lipca 1983 r., III CRN 129/83
Standard: 37743 (pełna treść orzeczenia)
Artykuł 203 § 4 k.p.c. stosuje się na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. odpowiednio do cofnięcia lub ograniczenia wniosku w postępowaniu nieprocesowym, choćby czynności te nie naruszały warunków przewidzianych w art. 512 k.p.c.
Postanowienie SN z dnia 25 czerwca 1981 r., I PR 94/80
Standard: 37652 (pełna treść orzeczenia)