Oznaczenie w wyroku daty ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej

Z art. 52 § 2 k.r.o. stanowiącego, że "w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa", o którym mowa w art. 52 § 1 k.r.o., nie wynika samoistne prawo podmiotowe małżonka. Przepis ten zakreśla jedynie granice kompetencji sądu w zakresie kształtowania ustroju majątkowego między małżonkami przy rozpoznawaniu żądania wywiedzionego z art. 52 § 1 k.r.o.

Lektura obydwu jednostek redakcyjnych art. 52 k.r.o. pokazuje wyraźnie, że jego § 1 przyznaje każdemu z małżonków ochronę interesu polegającą na zmianie w sposobie ukształtowania majątkowych relacji małżeńskich poprzez przyznanie powództwa o wprowadzenie rozdzielności majątkowej. Natomiast § 2 tego przepisu reguluje kompetencje sądu orzekającego w sprawie wywołanej tym powództwem. Tym samym, adresatem unormowań art. 52 § 2 k.r.o. nie jest żadne z małżonków, a jedynie sąd rozpoznający sprawę wywołaną powództwem o zniesienie wspólności majątkowej i wprowadzenie rozdzielności majątkowej między małżonkami. 

Oznaczenie dnia ustania małżeńskiej wspólności majątkowej nie jest samodzielnym przedmiotem żądania, ale koniecznym elementem rozstrzygnięcia sądu ustanawiającego rozdzielność majątkową między małżonkami na podstawie powództwa wytoczonego w oparciu o art. 52 §1 k.r.o. (zob. uchwałę SN z 30 maja 1996 r., III CZP 54/96).

Sąd Najwyższy w składzie tu obecnym w całości podziela tym samym wcześniejsze stanowisko wyrażone w postanowieniu SN z 26 czerwca 2018 r. IV CSK 62/18, że uprzednie umowne wyłączenie wspólności ustawowej w czasie trwania małżeństwa wyklucza późniejsze powództwo z art. 52 § 1 k.r.o., którego przedmiotem czyniono by okres poprzedzający zawarcie umowy.

Wyrok SN z dnia 22 czerwca 2023 r., II CSKP 1848/22

Standard: 72760 (pełna treść orzeczenia)

Granice związania oznaczone w art. 321 § 1 k.p.c. nie obejmują określonej w żądaniu daty, z jaką według powoda rozdzielność majątkowa winna być ustanowiona. W każdym zatem wypadku orzekając o ustanowieniu rozdzielności majątkowej sąd obowiązany jest z urzędu oznaczyć dzień jej ustanowienia.

Zgodnie z art. 52 § 2 k.r.o. rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia, a tylko w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. W każdym zatem wypadku orzekając o ustanowieniu rozdzielności majątkowej sąd obowiązany jest z urzędu oznaczyć dzień jej ustanowienia.

Wyrok ustanawiający rozdzielność majątkową z dniem późniejszym niż żądany przez powoda zawiera negatywne rozstrzygnięcie, co do żądania ustanowienia rozdzielności z datą wcześniejszą, bez potrzeby jednak oddalenia powództwa w tym zakresie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2010 r., V CZ 78/10, niepubl.). Nie jest to wszak orzekanie ponad żądanie.

Istotą roszczenia rozpoznawanego w sprawie niniejszej jest ustanowienie rozdzielności majątkowej. Jeżeli sąd nie znajduje podstaw do uwzględnienia powództwa z datą żądaną przez powoda, ale ustala, że zachodzą przesłanki do ustanowienia rozdzielności majątkowej, ustanawia ją albo z dniem wytoczenia powództwa, (co jest zasadą), albo z datą wcześniejszą (późniejszą jednak niż żądana w pozwie) uzasadnioną w jego ocenie okolicznościami sprawy.

Postanowienie SN z dnia 8 października 2014 r., II CZ 55/14

Standard: 15315 (pełna treść orzeczenia)