Zgromadzenia spontaniczne

Ograniczenia prawa do zgromadzeń (a co za tym idzie wyrażania w tej formie poglądów przez jego uczestników), to wszelkie ograniczenia wprowadzane zarówno przed, w trakcie i po zakończeniu zgromadzenia, m.in. w postaci kary za udział w nim, jeżeli nie są to działania absolutnie konieczne w demokratycznym społeczeństwie (tak m.in. w wyroku ETPC z dnia 26 kwietnia 1991 r. w sprawie Ezalin przeciwko Francji, wyroku z dnia 5 stycznia 2016 r. w sprawie Frumkin przeciwko Rosji, wyroku z dnia 20 kwietnia 2015 r. w sprawie Navalny i Yashin przeciwko Rosji). Zdaniem Trybunału organy stosujące prawo, a zwłaszcza środki o charakterze represyjnym wobec obywateli, w każdym przypadku winny znajdować rozsądny punkt równowagi pomiędzy potrzebami państwa, usprawiedliwiającymi ograniczanie pewnych praw, a możliwością swobodnego z nich korzystania. Przy czym ograniczenia z pewnością nie mogą być aż tak daleko idące, aby odstraszyć na przyszłość inne osoby przed publicznym manifestowaniem poglądów. Karanie osób pokojowo manifestujących swoje poglądy i krytykę wobec innego zgromadzenia, ma zdecydowanie niepożądany efekt mrożący, studząc zamiary innych.

Także w orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że w sytuacji pokojowego charakteru zgromadzenia spontanicznego, władze publiczne powinny wykazać pewien poziom tolerancji aby wolność zgromadzeń – gwarantowana, zarówno w Konstytucji RP, jak i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, nie została pozbawiona swojego charakteru i nie zatraciła swojej istoty (zob. post. SN z 7 grudnia 2021 r., II KK 461/21).

Wyrok SN z dnia 15 marca 2022 r., II KK 90/22

Standard: 83367 (pełna treść orzeczenia)

Zachowanie polegające na wzięciu udziału w zgromadzeniu o charakterze spontanicznym stanowi realizację konstytucyjnych uprawnień jednostki polegających na korzystaniu z wolności wyrażania opinii, w tym także obejmujących krytyczne oceny organów państwa w przestrzeni publicznej, co stanowi ważny element demokracji bezpośredniej.

Samorzutne zwołanie zgromadzenia może uzasadniać pilna potrzeba zamanifestowania publicznie racji i przekonań, ale przede wszystkim zwrócenie uwagi opinii publicznej na istotny, zdaniem zgromadzonych, problem. W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zasadnie zwracano bowiem uwagę, że wolność zgromadzania się – jeśli nie można korzystać z niej we właściwym czasie – traci swoje znaczenia (zob. wyrok z 3.04.2007 r., Bączkowski i in. przeciwko Polsce).

Należy zakwestionować wywód skarżącego, że rozpropagowanie terminu zgromadzenia w przestrzeni internetowej nadało temu zgromadzeniu charakter akcji zorganizowanej, rodzącej określone konsekwencji prawne przewidziane we wskazanej ustawie dla zgromadzeń zwykłych. Fakt rozgłoszenia tej informacji na wskazanym forum nie odbierał temu zgromadzeniu charakteru spontaniczności, gdyż wbrew twierdzeniom skarżącego nie był ustalony ośrodek decyzyjny odpowiadający za logistyczne przygotowania tego zgromadzenia, jak też nie ustalono, aby istniały deklaracje pewnego udziału określonych osób w tym zgromadzeniu.

W świetle ustalonych okoliczności sprawy nie był kwestionowany pokojowy charakter zgromadzenia. Tak scharakteryzowane zgromadzenie korzystało, w zakresie brania w nim udziału przez uczestników tego zgromadzenia oraz wyrażania przez nich w czasie jego trwania opinii w istotnych społecznie kwestiach, z ochrony konstytucyjnej (art. 54 ust. 1, art. 57) i konwencyjnej (art.10 ust. 1 i art. 11 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.) i nie było nielegalne (zob. wyrok TK z 10 lipca 2008 r., P 15/08

Wyrok SN z dnia 7 grudnia 2021 r., II KK 461/21

Standard: 83366 (pełna treść orzeczenia)