Zgromadzenia publiczne a imprezy masowe (art. 57 Konstytucji)

To, co jest dopuszczalne z punktu widzenia regulacji ustawowej w przypadku zawodów sportowych, rajdów, wyścigów i innych (można wnosić, że o podobnym charakterze) imprez, nie musi być i nie jest dopuszczalne w przypadku zgromadzeń. Nie można przyjąć, że ustawodawca zakłada rozumienie pojęcia "zgromadzenie" użytego w prawie o ruchu drogowym w inny sposób, niż tego pojęcia użytego w prawie o zgromadzeniach. Skoro zatem regulacja zawarta w prawie o ruchu drogowym dotyczy zgromadzeń jako instytucji konstytucyjnie gwarantowanej i szczegółowo regulowanej w prawie o zgromadzeniach, to oczywistym obowiązkiem ustawodawcy jest uwzględnienie konstytucyjnej odrębności zgromadzeń w stosunku do innych imprez regulowanych w art. 65 prawa o ruchu drogowym. Nieuwzględnienie konstytucyjnej odrębności zgromadzeń skutkuje niemożliwym do zaakceptowania - z konstytucyjnego punktu widzenia - obniżeniem standardu ochrony istoty zgromadzeń jako wolności konstytucyjnej.

Zawody sportowe, rajdy, wyścigi są z natury rzeczy politycznie neutralne (chociaż nie zawsze), zgromadzenia natomiast są w istocie imprezami politycznymi. Przepisy regulujące bezpieczeństwo w ruchu drogowym nie mogą zawierać z jednej strony tego rodzaju warunków restrykcyjnych, z drugie zaś takiej swobody decyzyjnej organów administracji publicznej, które pozwalałyby na wykorzystywanie tych przepisów do ograniczania wolności zgromadzeń w zależności od stosunku tych organów do celów dla których zgromadzenie jest organizowane.

Błąd ustawodawcy, podobnie jak błąd rozumowania przedstawiony w stanowisku Sejmu oraz stanowisku Prokuratora Generalnego, polega na przyjęciu jako istotnej cechy wspólnej określonych w art. 65 prawa o ruchu drogowym utrudnień w ruchu drogowym powodowanych przez różnego rodzaju imprezy z jednej strony, z drugiej strony - stawiając na tej samej płaszczyźnie - zgromadzenia jako szczególny rodzaj wolności regulowany w Konstytucji.

Ustawodawca zróżnicował w zasadniczy sposób regulację prawną dotyczącą wykorzystywania dróg publicznych w przypadku zgromadzeń i w przypadku procesji, pielgrzymek i innych imprez o charakterze religijnym oraz konduktów pogrzebowych, które poruszają się pod drogach stosownie do miejscowego zwyczaju. To zróżnicowanie polega na wyłączeniu odpowiednich przepisów w stosunku do procesji, pielgrzymek i innych imprez o charakterze religijnym oraz konduktów pogrzebowych, które poruszają się po drogach stosownie do miejscowego zwyczaju, i niewyłączeniu ich obowiązywania wobec zgromadzeń.

Zróżnicowanie regulacji prawnej jest w oczywisty sposób dopuszczalne w sytuacji różnego (zróżnicowanego) przedmiotu regulacji i cech składających się na istotę owego przedmiotu. W analizowanym przypadku Trybunał Konstytucyjny dopatruje się nieuzasadnionego zróżnicowania ze względu na fakt, że - zjawiska potraktowane w zróżnicowany sposób - mają wszak cechę wspólną, jaką jest ich ranga konstytucyjna. Ustawodawca pominął tę cechę wspólną, o randze konstytucyjnej, i jako kryterium łączące przyjął "utrudnienie w ruchu lub korzystanie z drogi w sposób szczególny". Jest to cecha istotna z punktu widzenia organów administracji publicznej odpowiedzialnych za porządek na drogach publicznych, ale nie może być uznana za istotną z punktu widzenia wolności gwarantowanych przez Konstytucję.

Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że nie ma podstaw do różnicowania konstytucyjnej ochrony wolności sumienia i wyznania oraz wolności do organizowania pokojowych zgromadzeń w takim stopniu, który wyłączałby, przez regulację ustawową, gwarancyjną funkcję Konstytucji. A taki byłby rezultat przyjęcia argumentacji uzasadniającej konstytucyjną poprawność włączenia zgromadzeń do regulacji prawa o ruchu drogowym, a zarazem wyłączającej z tej regulacji zgromadzenia mające na celu realizację wolności sumienia i religii. Logiczne byłoby uzasadnianie zróżnicowania regulacji prawnej na poziomie ustawowym w stosunku do wolności i praw konstytucyjnych z jednej strony, a z drugiej strony - w stosunku do sytuacji, w których jednostka ma zamiar korzystać z dróg publicznych dla realizacji potrzeb, które nie mają podstawy konstytucyjnej.

Wyrok TK z dnia 18 stycznia 2006 r., K 21/05

Standard: 1946 (pełna treść orzeczenia)

Ustawodawca polski trafnie odróżnia zgromadzenia publiczne od imprez masowych, regulowanych ustawą z dnia 22 sierpnia 1997 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1298 ze zm.). W odróżnieniu od zgromadzeń publicznych imprezy masowe nie mają na celu wymiany myśli i idei (debaty publicznej), lecz uczestnictwo w wydarzeniach sportowych, artystycznych lub rozrywkowych (art. 3 pkt 1 tejże ustawy). Odmienna regulacja imprez masowych dotyczy w szczególności obowiązków organizatorów i ochrony uczestników imprez masowych.

Wyrok TK z dnia 10 listopada 2004 r., Kp 1/04, OTK-A 2004/10/105, M.P.2004/48/826

Standard: 1945 (pełna treść orzeczenia)