Podniesienie zarzutu potrącenia a przerwa biegu przedawnienia

Podniesienie przez pozwanego zarzutu potrącenia przerywa bieg przedawnienia jego roszczenia do wysokości wierzytelności dochodzonej przez powoda.

Kryterium uznania zdatności zarzutu potrącenia do przerwania biegu przedawnienia jest jego obiektywna zdolność osiągnięcia jednego ze skutków wymienionych w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., przy czym przepis ten nie wymaga, aby czynność była przedsięwzięta w celu przerwania biegu przedawnienia. Uzyskany efekt prawny jest z punktu widzenia dłużnika równoznaczny z zapłatą pozaegzekucyjną, co odpowiada formule ustawowej o celu czynności w postaci zaspokojenia roszczenia.

W przypadku potrącenia umorzeniu podlegają zobowiązania podzielne (art. 379 k.c.), co umożliwia dłużnikowi (pozwanemu) swobodne rozporządzanie swoją wierzytelnością, w tym dzielenie jej na części w celu kompensaty, ale tylko w granicach żądania pozwu. Zgłoszenie do potrącenia wierzytelności przewyższającej żądanie powoda jest czynnością sprzeczną z istotą potrącenia, wyrażoną w ograniczeniu umorzenia do niższej wysokości, dlatego należałoby je ocenić jako próbę wydłużenia terminu przedawnienia, niedozwoloną w świetle art. 123 § 1 k.c., ponieważ wierzycielowi przysługuje tylko uprawnienie do zrzeczenia się korzystania z zarzutu przedawnienia (art. 117 § 2 k.c.). Nadwyżka ta nie będzie przedmiotem rozpoznania przez sąd, który musi uwzględniać konstrukcyjne zasady stosowanej instytucji, w tym regułę potrącania do wysokości wierzytelności niższej, zwalniającą sąd od zajmowania się wierzytelnością pozwanego przekraczającą wysokość roszczenia określonego w pozwie.

Uchwała SN (7) z dnia 19 października 2007 r., III CZP 58/07

Standard: 15124 (pełna treść orzeczenia)