Zniesienie współwłasności nieruchomości należącej do spadkobierców oraz nabywcy udziału w nieruchomości
Rozporządzenie rzeczą i udziałem w przedmiocie spadkowym (art. 1036 k.c.) Żądanie zniesienia współwłasności (art. 210 k.c.)
Zniesienie współwłasności nieruchomości należącej do spadkobierców oraz niebędącego spadkobiercą nabywcy udziału w nieruchomości może nastąpić na wniosek tego nabywcy na podstawie art. 210 i nast. k.c. oraz art. 617 i nast. k.p.c.
Nabywca udziału w nieruchomości spadkowej niewątpliwie staje się jej współwłaścicielem, zgodnie bowiem z art. 1036 k.c. spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. Wnioskodawcy - co do zasady - są legitymowani do wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności, gdyż uprawnienie to przysługuje każdemu współwłaścicielowi niezależnie od zgody innych współwłaścicieli (art. 210 zdanie pierwsze k.c.).
W orzeczeniu z dnia 11 października 1961 r., II CR 513/61 Sąd Najwyższy uznał, że wniosek o podział nieruchomości wchodzącej w skład spadku może być rozpoznany jedynie w postępowaniu o dział spadku […]. W piśmiennictwie trafnie zauważono, że przytoczony pogląd nie budzi zastrzeżeń, jeżeli jest rozumiany w ścisłym powiązaniu ze stanem faktycznym rozpoznanej sprawy, a więc w ten sposób, że współspadkobiercy lub nabywcy udziału w spadku mogą żądać zniesienia współwłasności nieruchomości należącej do spadku jedynie w postępowaniu o dział spadku.
Zasadniczym argumentem podnoszonym przeciwko dopuszczalności zniesienia współwłasności przedmiotu należącego do spadku i konieczności zastosowania przepisów o dziale spadku jest okoliczność, że tylko w tym postępowaniu spadkobiercy mogą podnieść kwestię bezskuteczności zbycia udziału (art. 1036 k.c.). Trzeba jednak zauważyć, że wszczęcie tego postępowania zależy od woli samych spadkobierców. Jeśli więc dojdą oni do wniosku, że zainicjowane przez nabywcę udziału w przedmiocie spadkowym postępowanie o zniesienie współwłasności może naruszać ich prawa, mogą skorzystać z uprawnienia do zgłoszenia wniosku o przeprowadzenie postępowania o dział spadku.
Trudno zgodzić się z poglądem, że rozwiązanie takie wymusza na spadkobiercach dział spadku, którego nie zamierzali przeprowadzić. Potrzeba wszczęcia takiego postępowania powstanie wtedy, gdy spadkobiercy uznają, że zniesienie współwłasności narusza ich prawa, przy czym może ona zostać uznana za ważny powód usprawiedliwiający dokonanie tylko częściowego działu spadku, obejmującego konkretny przedmiot spadkowy (art. 1038 § 1 k.c.).
Uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności nie jest zależne od zgody pozostałych współwłaścicieli; ma ono charakter szczególnie intensywny, gdyż służy likwidacji stanu przejściowego, jakim - w założeniu ustawodawcy - jest współwłasność. Ograniczenia w korzystaniu z tego uprawnienia mogą wynikać przede wszystkim z ustawy.
Uchwała SN z dnia 21 stycznia 2011 r., III CZP 118/10
Standard: 14963 (pełna treść orzeczenia)