Charakterystyka terminów przedawnienia określonych w art. 118 k.c.

W art. 118 k.c. nie ma mowy o bezpośrednim związku roszczenia z prowadzeniem działalności gospodarczej, ale dla zastosowania krótszego terminu przedawnienia wystarcza, aby roszczenie było po prostu związane z prowadzeniem takiej działalności. W tym kontekście zwraca uwagę odmienne sformułowanie art. 221 k.c., w którym dla uznania za konsumenta osoby fizycznej dokonującej czynności prawnej z przedsiębiorcą wymaga się, by czynność ta nie miała bezpośredniego związku z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby.

 Wyrok SN z dnia 14 grudnia 2023 r., II CSKP 1908/22

Standard: 79628 (pełna treść orzeczenia)

Ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1104).  skrócono podstawowy dziesięcioletni termin przedawnienia do sześciu lat (art. 118 zdanie pierwsze k.c. in initio w obecnym brzmieniu), uzasadniając tę zmianę koniecznością zmobilizowania stron stosunków prawnych do szybszego dochodzenia roszczeń. Bez zmian pozostawiono natomiast trzyletni termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe i roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 118 zdanie pierwsze k.c.).

Odmiennie uregulowano ponadto moment upływu przedawnienia, wskazując, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata (art. 118 zdanie drugie k.c.). W konsekwencji, do stwierdzenia, czy doszło do przedawnienia, konieczne jest de lege lata jedynie ustalenie roku, w którym doszło do rozpoczęcia biegu terminu, nie zaś konkretnej daty tego zdarzenia.

Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej, zmiana ta była motywowana przede wszystkim względami pragmatycznymi, sprowadzającymi się do uproszczenia sposobu ustalania daty upływu przedawnienia, a w tle – złagodzenia związanych z tym trudności dowodowych (por. druk Sejmu VIII kadencji nr 2216). Rozwiązanie wiążące termin przedawnienia z końcem roku kalendarzowego nawiązuje do sposobu unormowania przedawnienia należności publicznoprawnych (por. art. 68 i n. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, jedn. tekst: Dz. U z 2021 r., poz. 1540), a także do niektórych obcych porządków prawnych, które w zbliżony sposób dążą do uproszczenia sposobu ustalenia momentu przedawnienia (por. § 199 ust. 1 niemieckiego k.c., jak również art. 152 projektu księgi pierwszej kodeksu cywilnego, przygotowanego przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego, https://www.projektkc.uj.edu.pl/dokumenty/Projekt_Komisji_Kodyfikacyjnej_Ksiega_I_z_uzasadnieniem.pdf ).

Niezależnie od tych ogólnych zmian, ustawą nowelizującą wprowadzono m.in. odrębne rozwiązania dotyczące przedawnienia roszczeń przysługujących przeciwko konsumentom, polegające na odmiennym określeniu skutku upływu przedawnienia (art. 117 § 2[1] k.c.) z pozostawieniem sądowi możliwości – wyjątkowo i po rozważeniu interesów stron – nieuwzględnienia upływu przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności (art. 117[1] k.c.).

Trzyletni termin przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, który rozpoczął bieg i nie upłynął przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy- Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1104), kończy się ostatniego dnia roku kalendarzowego (art. 118 zdanie drugie k.c. w związku z art. 5 ust.1 powołanej ustawy). 

Uchwała SN z dnia 13 maja 2022 r., III CZP 46/22

Standard: 60357 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy