Karuzele finansowe (transakcje opcyjnie)

Mechanizm tzw. karuzelowego obrotu towarami przedstawiał się w taki sposób, że najpierw następował obrót danym towarem między wieloma krajowymi podmiotami gospodarczymi. Był to obrót przeważnie fikcyjny, tzn. towar nie był wydawany, transportowany, przyjmowany i magazynowany przez te podmioty, w przeważających wypadkach nie posiadające infrastruktury i środków pozwalających na prowadzenie rzeczywistej, obarczonej ryzykiem gospodarczym działalności handlowej. Firmy uczestniczące w tym obrocie prowadzone są częstokroć przez osoby nie mające doświadczenia i kwalifikacji przydatnych dla takiej działalności (tzw. firmy słupy), a ich działania ograniczają się jedynie do dokumentowania rzekomych transakcji handlowych fakturami i powiązanymi z nimi dokumentami wydania oraz przyjęcia towarów. Prowadzi to do stopniowego podwyższania naliczanego podatku VAT i utrudnia wykrycie w toku ewentualnej kontroli skarbowej rzeczywistego źródła pochodzenia towarów. Obrót taki nie ma rzeczywistego uzasadnienia gospodarczego i ekonomicznego, gdyż rzeczywisty nabywca – krajowy lub wewnątrzwspólnotowy – chcąc nabyć dany towar w atrakcyjnej cenie, nie decydowałby się na jego kupno od firmy będącej kolejnym, dalszym ogniwem w łańcuchu pośredników, z których każdy naliczał swoją niewielką prowizję, natomiast działając racjonalnie poszukiwałby towaru w cenie jak najniższej, najlepiej u producenta lub jego bezpośredniego dealera. W następnej kolejności następowała kluczowa dla całej operacji transakcja sprzedaży towaru za granicę – do innego kraju Unii Europejskiej, czyli wewnątrzwspólnotowa dostawa towaru, na którą podmiot eksportujący wystawiał fakturę z zastosowaniem zerowej w takim przypadku stawki podatku VAT, po czym występował do właściwego Urzędu Skarbowego o zwrot nadwyżki tego podatku, tj. 

różnicy między podatkiem naliczonym w fakturach kupna towaru, a należnym – czyli zerowym w fakturach dokumentujących wewnątrzwspólnotową dostawę. Cechą charakterystyczną karuzelowego obrotu towarami, a zarazem ewidentnie odróżniającą ten rzekomy obrót od rzeczywistej działalności handlowej jest fakt, że towary będące przedmiotem transakcji albo w ogóle nie były fizycznie transportowane za granicę, albo po takim przewiezieniu niezwłocznie powracały do kraju. W ten sposób firma będąca ich rzeczywistym finalnym nabywcą uzyskiwała je za cenę pomniejszoną o znaczną część podatku VAT (tego, który podlegał zwrotowi z Urzędu Skarbowego i który dzielony był między uczestniczące w procederze podmioty), zaś same towary mogły trafić do ponownego karuzelowego obrotu. Jednocześnie temu pozorowanemu obrotowi towarowemu towarzyszyły urealniające go płatności – przeważnie od finalnego nabywcy przez łańcuch pośredników, którzy nie angażowali w transakcje swoich środków finansowych, przy czym płatności następowały zazwyczaj bardzo szybko, bez ich odraczania, a także bez sprawdzania jakości towarów, czy ewentualnego reklamowania ich jakości lub ilości. Zgodnie z powszechnie akceptowaną w orzecznictwie i doktrynie uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r. (sygn. I KZP 19/12, OSNKW 2013, nr 2. poz. 13) reguły wyłączania wielości ocen (takie jak np. lex specialis derogat legi generali) nie mają zastosowania do idealnego zbiegu czynów zabronionych, o którym mowa w art. 8 § 1 k.k.s., który wystąpił w tym przypadku. Sąd I instancji postąpił zatem prawidłowo, kwalifikując te same czyny oskarżonych jednocześnie jako przestępstwa z kodeksu karnego oraz przestępstwa skarbowe, orzekając następnie w trybie art. 8 § 2 i 3 k.k.s. o tym, które z orzeczonych za te same czyny kar podlegają wykonaniu.

Wyrok SA w Katowicach z dnia 19 marca 2018 r., II AKa 19/18

Standard: 23755 (pełna treść orzeczenia)

Działalność oskarżonego w ramach spółki, polegająca na przyjmowaniu i gromadzeniu środków pieniężnych od innych osób celem udzielania przez tę spółkę pożyczek pieniężnych i zainwestowania ich w nieokreślony w umowach sposób, stanowiła nie tylko zachowanie określone w art. 171 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – prawo bankowe, ale również było wyrazem zamierzonego działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez wprowadzenie w błąd pokrzywdzonych co do stopnia obciążenia ryzykiem przekazywanych środków pieniężnych przez osoby zainteresowane tą ofertą. Utwierdza w tym sposób działania sprawcy, brak należytej informacji o ryzyku związanym z inwestycją, podawanie informacji, które nie polegały na prawdzie, jak wieloosobowy zarząd spółki, czy też obietnica regularnej spłaty w terminach, niezależnie od zysków i kosztów firmy w sytuacji, gdy proponowana inwestycja nie miała żadnych gwarancji, a wypłata środków pieniężnych zależna była od osób trzecich, poręczenie realizacji zobowiązania w pełnej wysokości i bez żadnych ograniczeń.

Nie ulega wątpliwości, iż oskarżony oferując produkt, liczył przede wszystkim na naiwność pokrzywdzonych. Wprowadzenie w błąd to nie tylko aktywne działanie, ale również zaniechanie, brak rzetelnej informacji. Ani naiwność pokrzywdzonych, ani kierowanie się w swoich działaniach chęcią szybkiego pomnożenia swoich pieniędzy nie wyklucza możliwości wprowadzenia ich w błąd przez oskarżonego co do swojego zamiaru i możliwości wywiązania się z podjętych zobowiązań. Nie można pominąć i tego, że zawierając z pokrzywdzonymi umowy, oskarżony nanosił formułę osobistego poręczenia za realizację zobowiązania, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynikało w sposób jednoznaczny, że miało to charakter iluzoryczny. Oskarżony nie dysponował żadnym majątkiem, który pozwalałby pokrzywdzonym na egzekwowanie swoich roszczeń.

Wyrok SA Katowice z dnia 21 lipca 2016 r., II AKa 189/16

Standard: 14599 (pełna treść orzeczenia)