Kontratyp działania w ramach przysługujących uprawnień

Co należy rozumieć pod pojęciem „okoliczności wyłączające bezprawność”, ustawa wprost nie wyjaśnia, niemniej w nauce prawa wskazuje się na takie okoliczności, przy których czyn wypełniający znamiona przestępstwa nie jest jednak w rzeczywistości przestępstwem, ponieważ na mocy przepisu prawnego lub utartej praktyki działania takie uważane są za zgodne z prawem (zob. L. Gardocki: Prawo karne, Warszawa 2007, s. 111). Okoliczności takie w orzecznictwie i literaturze prawniczej nazywa się „kontratypami”; mogą być one zarówno ustawowe, jak i pozaustawowe. Do tych drugich zalicza się działanie w granicach uprawnień i obowiązków. W piśmiennictwie prawniczym nie jest to w żaden sposób podważane.

Podstaw uchylenia odpowiedzialności karnej w przypadku omawianej konstrukcji prawnej upatruje się w wykładni systemowej (to co jest prawnie dozwolone, nie może być jednocześnie zakazane, lex specialis derogat legi generali), w zasadzie subsydiarności prawa karnego, a nawet w koncepcji negatywnych znamion przestępstwa (zob. Z. Wiernikowski: Działanie w granicach uprawnienia i obowiązku prawnego jako okoliczność wyłączająca bezprawność czynu, PiP 1987, Nr 3, s. 81; J. Lachowski [w:] System prawa karnego. Tom 4 pod red. L. K. Paprzyckiego, Warszawa 2013, s. 148). Uprawnienia wyłączające bezprawność czynu dotyczą zazwyczaj funkcjonariuszy państwa wykonujących czynności urzędowe, wśród których największe znaczenie mają niewątpliwie te związane ze stosowaniem środków przymusu.

Konkludując: kontratyp określony w art. 29 k.k. w postaci „okoliczności wyłączającej bezprawność” może polegać na usprawiedliwionym błędnym przekonaniu sprawcy o działaniu w ramach uprawnień i obowiązków.

Wyrok SN z dnia 11 października 2016 r., V KK 117/16

Standard: 20496 (pełna treść orzeczenia)