Odpowiedzialność wierzyciela z tytułu wszczęcia i popierania egzekucji przeciwko dłużnikowi

Każde przesunięcie majątkowe powinno posiadać adekwatną podstawę prawną, podstawy takiej nie stanowi natomiast fakt wyegzekwowania świadczenia w postępowaniu egzekucyjnym, choćby nawet z procesowego punktu widzenia było ono przeprowadzone prawidłowo.

Przepisy prawa procesowego regulujące postępowanie egzekucyjne nie stanowią podstawy przysporzeń majątkowych, która co do zasady może wynikać jedynie z przepisów prawa materialnego. W sytuacji zatem gdy świadczenie nie miało materialnej podstawy i nie należało się wierzycielowi, dłużnikowi przysługuje roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia na zasadach ogólnych, tj. wynikających z art. 405-409 k.c. (por. wyrok SN z dnia 10 listopada 2017 r., V CNP 12/17), niezależnie od tego czy wniósł powództwo przeciwegzekucyjne.

Jeżeli wierzyciel dysponuje tytułem wykonawczym, a dłużnik nie wniósł skutecznego powództwa opozycyjnego to, co do zasady, wierzyciel jest uprawniony do wszczęcia i prowadzenia egzekucji świadczenia wynikającego z tego tytułu również wówczas, gdy stwierdzone tym tytułem świadczenie jest przedawnione. Wszczęcie jednak i/lub kontynuowanie egzekucji przez wierzyciela po dojściu do niego oświadczenia dłużnika, że korzysta z zarzutu przedawnienia, może - mimo że tytuł wykonawczy nie został podważony wspomnianym powództwem - uzasadniać odpowiedzialność odszkodowawczą wierzyciela, ponieważ od wskazanej chwili egzekucja dotyczyć będzie już zobowiązania naturalnego, niekorzystającego z przymusu państwowego, a uzyskane w ten sposób świadczenie naruszać będzie wspomniane na wstępie podmiotowe prawo dłużnika, powodując uszczerbek w jego majątku (por. uz. uchwały SN z dnia 7 października 2009 r., III CZP 68/09

Postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2019 r., III CZP 63/18

Standard: 71101 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Za szkodę wyrządzoną dłużnikowi w skutek przeprowadzenia egzekucji wbrew ograniczeniom wynikającym z art. 799 k.p.c., wierzyciel ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych (art. 415 k.c.). Jeżeli egzekucja z jednej części majątku dłużnika oczywiście wystarcza do zaspokojenia wierzyciela, dłużnik jest uprawniony (art. 799 § 2 k.p.c.) do złożenia wniosku o zawieszenie egzekucji, co do dalszej części jego majątku. Dłużnik nie tylko nie skorzystał z tego uprawnienia, ale nie wziął udziału w licytacji. W każdym razie zaniechanie wierzyciela ograniczenia licytacyjnej sprzedaży nieruchomości do koniecznego zakresu dla zaspokojenia egzekwowanej należności stanowiło jego przyczynienie się do wystąpienia szkody dłużnika

Wyrok SN z dnia 1 lipca 2010 r., SNO 26/10

Standard: 58181 (pełna treść orzeczenia)