Kara umowna na wypadek odstąpienia od umowy

Możliwe jest zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia przez jedną ze stron od umowy z przyczyn zawinionych przez kontrahenta (zob. np. wyroki SN z 13 czerwca 2008 r., I CSK 13/08, i z 7 lutego 2007 r., III CSK 288/06). Jednak wykluczone jest zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania zobowiązania o charakterze pieniężnym (tak uchwała SN (7) z 20 listopada 2019 r., III CZP 3/19).

Wyrok SN z dnia 14 września 2023 r., II CSKP 2417/22

Standard: 82711 (pełna treść orzeczenia)

Skoro obowiązek zapłaty kary umownej wynika zawsze z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, które może skutkować skorzystaniem przez wierzyciela z powstałego po jego stronie ustawowego lub umownego prawa do odstąpienia od umowy, to zastrzeżenie kary umownej „na wypadek odstąpienia czy wypowiedzenia” należy traktować jako skrót semantyczny, przez który strony zmierzają do nałożenia obowiązku zapłaty kary umownej za niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie takiego zobowiązania, które było podstawą odstąpienia od umowy przez drugą stronę. Odmienność tej kary nie dotyczy wówczas przesłanek jej powstania, lecz zakresu potencjalnej szkody, którą z woli stron kompensuje.

Ostatecznie przyjęto, że tak oznaczona podstawa wyklucza dopuszczalność wprowadzenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy spowodowanego opóźnieniem lub brakiem spełnienia świadczenia pieniężnego przez dłużnika (por. uchwałę SN (7) z dnia 20 listopada 2019r., III CZP 3/19, uz. uchwały SN (7) z dnia 6 listopada 2003 r., III CZP 61/03).

W piśmiennictwie wskazano wprost, że należności tego rodzaju zastrzeżonych w umowie nie można uznać za „quasi-kary umowne” lub świadczenia pozostawione uznaniu stron działających w oparciu o zasadę swobody umów (art. 3531 k.c.), co wyłączałoby ograniczenia przewidziane w art. 483 - 484 k.c., gdyż kwalifikacja taka nie da się pogodzić z modelem jednolitej kary umownej przyjętej w naszym systemie prawnym i może doprowadzić do wprowadzenia, obok kary umownej, odrębnej instytucji „zryczałtowanego odszkodowania”, nie podlegającego ograniczeniom normatywnym.

Wyrok SN z dnia 17 stycznia 2020 r., IV CSK 579/17

Standard: 59086 (pełna treść orzeczenia)