Relacja przedmiotu wykonawczego do przedmiotu służącego do popełnienia przestępstwa

Ilustrując relację przedmiotu wykonawczego do przedmiotu służącego do popełnienia przestępstwa w innych typach przestępstw, można przykładowo podać, że cudza rzecz ruchoma nie jest przedmiotem służącym do popełnienia przestępstwa kradzieży (art. 278 § 1 k.k.), a dokument nie jest przedmiotem służącym do popełnienia przestępstwa fałszerstwa dokumentu (art. 270 § 1 k.k.), pomimo że każdy z tych przedmiotów zostaje użyty przy popełnieniu przestępstwa w tym sensie, iż bez skierowania do nich czynności sprawczej, dokonanie nie byłoby możliwe. W obu typach przestępstw wymienione rzeczy są odpowiednio przedmiotami czynności wykonawczych, przy czym w pierwszym z nich cudze mienie ruchome staje się z chwilą dokonania czynu równocześnie przedmiotem pochodzącym bezpośrednio z przestępstwa (productum sceleris), aczkolwiek niepodlegającym przepadkowi z mocy art. 44 § 1 k.k., lecz zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi (art. 44 § 5 k.k.).

Jeszcze bardziej wyraziście widać różnicę w funkcjach, jakie pełnią w strukturze przestępstwa - przedmiot czynności wykonawczej i przedmiot służący do popełnienia, przy porównaniu typów przestępstw określonych w art. 263 § 2 k.k. i w art. 148 § 2 pkt 4 k.k. W pierwszym z nich broń palna jest przedmiotem czynności wykonawczej, a nie stanowi przedmiotu służącego do popełnienia. W razie skazania sprawcy przepadek broni palnej, jako przedmiotu czynności wykonawczej, nastąpi na podstawie art. 44 § 6 k.k., gdyż ustawa w art. 263 § 2 k.k. zakazuje posiadania broni palnej bez wymaganego zezwolenia. W drugim wypadku broń palna jest narzędziem służącym do popełnienia przestępstwa, tj. do zabicia człowieka, i należy w tym typie przestępstwa do zespołu znamion strony przedmiotowej. Podstawą przepadku będzie tu art. 44 § 2 k.k., gdyż broń palna stanowi narzędzie służące do popełnienia przestępstwa, a nie przedmiot czynności wykonawczej, którym jest tu tylko ciało człowieka. W obu typach przestępstw broń palna należy do opisu strony przedmiotowej, ale obowiązek orzeczenia jej przepadku na podstawie art. 44 § 2 k.k., jako przedmiotu, który służył do popełnienia, odnosi się wyłącznie do przestępstwa określonego w art. 148 § 2 pkt 4 k.k., przy popełnieniu którego nie jest ona przedmiotem czynności wykonawczej. Tak też ujęto tę prawidłowość w uchwale Izby Karnej Sądu Najwyższego z dnia 15 września 1961 r., VI KO 3/59, w sformułowaniu, że "narzędzie przestępstwa (takie określenie zawarto w art. 50 § 1 k.k. z 1932 r., odpowiedniku art. 44 § 2 k.k. z 1997 r. - uwaga SN) nie pokrywa się zwykle z jego przedmiotem, jest bowiem rzeczą odrębną, którą sprawca posługuje się przy realizacji swego zamiaru w stosunku do osoby lub rzeczy będącej przedmiotem przestępstwa".

Przedstawione przykłady dowodzą, że przedmioty służące do popełnienia przestępstwa w niektórych typach przestępstw należą do znamion ustawowych. Ich użycie znajduje się w opisie strony przedmiotowej, gdy ustawodawca nadał normatywne znaczenie faktowi posłużenia się nimi przez sprawcę. Dotyczy to, między innymi, niektórych przedmiotów służących do popełnienia zabójstwa. Jeśli sprawca używa broni palnej lub materiałów wybuchowych, to wypełnia znamiona zabójstwa kwalifikowanego, określonego w art. 148 § 2 pkt 4 k.k., odrębnie stypizowanego właśnie ze względu na rodzaj przedmiotów, które służyły do popełnienia. Także ze względu na przedmiot, którym posługuje się sprawca (broń palna, nóż lub inny podobnie niebezpieczny przedmiot lub środek obezwładniający), wyodrębniono jako kwalifikowany typ rozboju czyn określony w art. 280 § 2 k.k. W żadnym z tych typów przestępstw wymienione przedmioty nie są przedmiotami czynności wykonawczych. Jest nim w obu wypadkach ciało człowieka, a przy rozboju także cudze mienie ruchome. Wymienione przedmioty służą natomiast do dokonania w szczególny sposób czynności sprawczych, tj. zabicia człowieka (art. 148 § 2 pkt 4 k.k.), czy też kradzieży cudzej rzeczy ruchomej przy zastosowaniu przemocy (art. 280 § 2 k.k.). Z woli ustawodawcy ich użycie zostało wprowadzone do opisu znamion przedmiotowych tych typów przestępstw, charakteryzując sposób działania sprawcy, który zwiększa szkodliwość społeczną czynu w stopniu uzasadniającym odrębną typizację. Należąc do znamion przestępstwa, przedmioty te nie tracą funkcji narzędzi służących do jego popełnienia i z tej racji objęte są zakresem normowania w art. 44 § 2 k.k.

Uchwała SN (7) z dnia 30 października 2008 r., I KZP 20/08

Standard: 14079 (pełna treść orzeczenia)