Odpowiedzialność na zasadzie winy a na zasadzie ryzyka

W prawie cywilnym zasadą odpowiedzialności, także za zaniechanie nakazanego działania, jest wina, którą w przypadku odpowiedzialności ex delicto wyraża art. 415 k.c. Odstępstwa od tej zasady muszą wynikać z wyraźnego przepisu ustawowego

Wyrok SN z dnia 24 stycznia 2017 r., V CSK 215/16

Standard: 47744 (pełna treść orzeczenia)

Pomimo równorzędnego ukształtowania w kodeksie cywilnym odpowiedzialności na zasadzie winy i zasadzie ryzyka, zasada winy ma jednak znaczenie podstawowe i znacznie większy zakres zastosowania. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka jest w przeciwieństwie do odpowiedzialności na zasadzie winy, ograniczona do ściśle określonych w ustawie wypadków.

Wybór zasady ryzyka oznacza istotne uprzywilejowanie poszkodowanego i znacząco zwiększa zakres odpowiedzialności osoby objętej tym reżimem. Z tego względu rozszerzająca wykładnia przepisu, dokonywana w celu rozciągnięcia jego hipotezy na wypadki w nim nieuregulowane, powinna być dokonywana wyjątkowo, przy uwzględnieniu proporcji pomiędzy ochroną interesów poszkodowanego i osoby odpowiedzialnej za szkodę.

Uchwała SN (7) z dnia 19 lutego 2013 r., III CZP 63/12

Standard: 13948 (pełna treść orzeczenia)

Ustawodawca polski, normując odpowiedzialność cywilną na zasadzie ryzyka, jeżeli uznaje to za konieczne, wyraźnie wskazuje okoliczności ograniczające, a nawet wyłączające taką odpowiedzialność (przesłanki eksoneracyjne) np. art. 433, 434 i 435 k.c. Jeżeli takie okoliczności nie zostaną wyraźnie, i to ustawowo określone, to mamy wówczas do czynienia z zasadą pełnego ryzyka. Przepisy wskazujące przesłanki (okoliczności) eksoneracyjne, jako przepisy wyjątkowe (szczególne), nie podlegają wykładni rozszerzającej.

Uchwała SN z dnia 15 września 1999 r., I KZP 27/99

Standard: 17461 (pełna treść orzeczenia)