Obostrzenia kary w warunkach (art. 178a § 4 k.k.)
Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości (art. 178a k.k.)
Przepis art. 178a § 4 k.k. posługuje się zapisem: „jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 był wcześniej prawomocnie skazany (…) albo (przepis w brzmieniu sprzed 1 października 2023r.) dopuścił się czynu określonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo”.
Przepis ten miał zatem konstrukcję alternatywy rozłącznej, co oznacza, że oba zacytowane wyżej znamiona tego czynu zabronionego mogły wystąpić osobno – niezależnie od siebie. Sięgając zatem po tę konstrukcję logiczną ustawodawca przewidział, że niezależnie od siebie może dojść do sytuacji kiedy sprawca działa będąc wcześniej prawomocnie skazany za czyn z art. 178a § 1 k.k., a także wtedy, gdy dopuszcza się opisanego czynu w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Obecnie – już po prawomocnym zakończeniu niniejszej sprawy – konstrukcję tę zastąpiono alternatywą nierozłączną z łączącym oba zdania spójnikiem „lub” (art. 1 pkt 68 b ustawy z dnia 7 lipca 2022r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw – Dz. U. z 2022 r., poz. 2600), co wydaje się konstrukcją bardziej poprawną z punktu widzenia logiki prawniczej (wskazuje bowiem, że obie składowe alternatywy mogą wystąpić również łącznie).
Wyrok SN z dnia 22 lutego 2024 r., V KK 476/23
Standard: 75689 (pełna treść orzeczenia)
Surowszej odpowiedzialności karnej przewidzianej w art. 178a § 4 k.k. podlega nie tylko ten, kto dopuścił się przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. będąc uprzednio prawomocnie karanym m.in. za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, ale także wówczas, gdy dopuścił się tego czynu w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo.
Wyrok SN z dnia 26 stycznia 2021 r., II KK 426/20
Standard: 49610 (pełna treść orzeczenia)
Odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 k.k. podlega bowiem nie tylko sprawca, który w czasie popełnienia czynu o którym mowa w § 1 wskazanego przepisu - a więc gdy prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnych lub powietrznym będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego - był już uprzednio karany (prawomocnie skazany) za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 k.k. popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, ale także, gdy czynu określonego w § 1 dopuścił się w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo. W związku z użyciem przez ustawodawcę spójnika "albo", dla wyczerpania znamion przestępstwa określonego w art. 178a § 4 k.k., wystarczające jest spełnienie jednego z zachowań wyrażonych w tym przepisie (zob. wyrok SN z dnia 9 stycznia 2020 r., V KK 580/19).
Postanowienie SN z dnia 4 listopada 2020 r., IV KK 432/20
Standard: 74129 (pełna treść orzeczenia)
Z art. 178a § 4 k.k. wynika, że o kwalifikowanym typie przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości decyduje nie tylko wcześniejsze prawomocne skazanie za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.
Odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 k.k. podlega nie tylko sprawca, który w czasie popełnienia czynu o którym mowa w § 1 wskazanego przepisu - a więc gdy prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnych lub powietrznym będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego - był już uprzednio karany (prawomocnie skazany) za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 k.k. popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, ale także, gdy czynu określonego w § 1 dopuścił się w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo.
W związku z użyciem przez ustawodawcę spójnika „albo”, dla wyczerpania znamion przestępstwa określonego w art. 178a § 4 k.k., wystarczające jest spełnienie jednego z zachowań wyrażonych w tym przepisie.
Wyrok SN z dnia 9 stycznia 2020 r., V KK 580/19
Standard: 74130 (pełna treść orzeczenia)
Zgodnie z dyspozycją art. 178a § 4 k.k. karze podlega sprawca czynu określonego w § 1 tego artykułu, który był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo dopuścił się czynu określonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo. W myśl zaś powołanego § 1 art. 178a k.k., karze podlega ten, kto znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. Analizowane przestępstwo jest dokonywane już w momencie uruchomienia pojazdu i podjęcia jazdy oraz uczestniczenia w ruchu. Rozstrzygające dla przypisania odpowiedzialności jest ustalenie, czy pojazd kierowany przez oskarżonego można ująć w kategorii desygnatów pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym tj. każdego pojazdu drogowego czy szynowego napędzanego umieszczonym w nim silnikiem, jak również maszyną samobieżną i motorowerem oraz pojazdem szynowym (uchwała SN z dnia 28 lutego 1975 r., V KZP 2/74, OSNKW 1975, nr 3-4, poz. 33).
Warunkiem sine qua non jest zakwalifikowanie stanu w związku ze spożyciem alkoholu jako stanu nietrzeźwości w myśl art. 115 § 16 k.k., tj. czy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość albo, zawartość alkoholu w 1 dm 3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
Przypisanie odpowiedzialności za to przestępstwo zależy od winy umyślnej oskarżonego, przy czym wystarczające jest ustalenie zamiaru ewentualnego ( dolus eventualis). Dodatkowo podnieść należy, iż „art. 178a § 4 k.k. cechuje niejednorodny charakter normatywny: pierwsza jego część, wyraża instytucję nadzwyczajnego obostrzenia kary, polegającą na specyficznej recydywie w zakresie przestępstw komunikacyjnych. Odmienny charakter ma druga część art. 178a § 4 k.k. W tej części art. 178a § 4 k.k. wysławia typ czynu zabronionego, bowiem okoliczności w nim wskazane związane są ściśle z oceną społecznej szkodliwości czynu sprawcy, który prowadząc pojazd mechaniczny w stanie nietrzeźwości (lub odurzenia), nie tylko narusza podstawowe zasady bezpieczeństwa w komunikacji, ale ponadto, niewykonując wcześniej orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, okazuje lekceważenie dla wyroków sądowych, naruszając tym samym autorytet wymiaru sprawiedliwości (wyrok SN z dnia 19 stycznia 2012 r., I KZP 22/11, OSNKW 2012, nr 1, poz. 6).
Sąd uznał stopień społecznej szkodliwości czynu oskarżonego za bardzo wysoki. Oskarżony mając świadomość wpływu ilości spożytego alkoholu na jego zdolności postrzegania, kierował pojazdem, poruszając się po podjeździe prowadzącym do hali lotniska, na którym to podjeździe panował duży ruch. Wprawdzie czyn oskarżonego nie spowodował żadnej szkody, jednak stan zagrożenia dla innych uczestników ruchu wynikający z zaburzonych możliwości percepcji związanych z wysokim stężeniem alkoholu był wysoki. Oskarżony prowadził pojazd w miejscu, z którego korzystają pasażerowie lotniska w godzinach pracy portu. Za przyjęciem bardzo wysokiego stopnia społecznej szkodliwości czynu oskarżonego przemawia także znaczna zawartość alkoholu w powietrzu wydychanym przez Z. S. – 1,75 mg/l w pierwszym badaniu. Oskarżony wykazał tym samym lekceważący stosunek do obowiązującego porządku prawnego, a w szczególności wobec podstawowych zasad ruchu drogowego. Nadto ujawnił całkowicie lekceważący stosunek do wyroków sądowych, naruszając tym samym autorytet wymiaru sprawiedliwości.
Wyrok SR dla m. st. Warszawy z dnia 12 maja 2015 r., IV K 68/15
Standard: 6244 (pełna treść orzeczenia)
Art. 178a § 4 k.k. cechuje niejednorodny charakter normatywny: pierwsza jego część, wyraża instytucję nadzwyczajnego obostrzenia kary, polegającą na specyficznej recydywie w zakresie przestępstw komunikacyjnych. Odmienny charakter ma druga część art. 178a § 4 k.k. W tej części art. 178a § 4 k.k. wysławia typ czynu zabronionego, bowiem okoliczności w nim wskazane związane są ściśle z oceną społecznej szkodliwości czynu sprawcy, który prowadząc pojazd mechaniczny w stanie nietrzeźwości (lub odurzenia), nie tylko narusza podstawowe zasady bezpieczeństwa w komunikacji, ale ponadto, niewykonując wcześniej orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, okazuje lekceważenie dla wyroków sądowych, naruszając tym samym autorytet wymiaru sprawiedliwości.
Porównanie treści art. 178a § 4 k.k. in fine oraz art. 244 k.k. nie pozostawia żadnych wątpliwości, że opis czynu zabronionego zawarty w tym drugim przepisie w pełni zawiera się w znamionach czynu zabronionego określonych w art. 178a § 4 k.k. Przesądza to w sposób jednoznaczny, że między art. 178a § 4 in fine k.k. a art. 244 k.k. nie zachodzi kumulatywny zbieg przepisów ustawy w rozumieniu art. 11 § 2 k.k.
Postanowienie SN z dnia 19 stycznia 2012 r., I KZP 22/11
Standard: 13843 (pełna treść orzeczenia)