Znęcanie się nad zwierzętami - pokrzywdzony przestępstwem

Kwestia, kogo należy uznać za pokrzywdzonego przestępstwem określonym w art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt jest złożona ze względu na różnorodność sytuacji faktycznych, w których dochodzi do aktów znęcania się nad zwierzęciem. Nie jest nim, co oczywiste, samo zwierzę, bo nie jest „osobą” w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k.. Zwierzę nie jest też rzeczą, o czym pryncypialnie stanowi art. 1 ust. 1 u.o.z. Jeśli jednak zważyć, że w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy (art. 1 ust. 2 u.o.z.), to uprawniony jest wniosek, że zwierzę hodowlane lub domowe, należy postrzegać jako przedmiot własności lub posiadania we wszystkich jego formach (samoistnego, zależnego).

Skoro zaś prawo chroni własność , jak i stan spokojnego posiadania, to przyjąć trzeba, że pokrzywdzonym czynem polegającym na znęcaniu się nad zwierzęciem jest przede wszystkim jego właściciel lub posiadacz.

Procedura karna wyklucza kumulację ról pokrzywdzonego i oskarżonego w postępowaniu co do tego samego czynu. Jeśli właściciel zwierzęcia, a więc osoba, która potencjalnie może być pokrzywdzonym czynem polegającym na znęcaniu się nad tym zwierzęciem, sama się nad nim znęca, pozbawia się możliwości działania w charakterze pokrzywdzonego. Doprowadza w rezultacie do stanu, który w art. 39 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2012 r., określono formułą „nie działa pokrzywdzony”. Stan niedziałania pokrzywdzonego zachodzi więc także wtedy, gdy przedmiotem postępowania jest odpowiedzialność karna za znęcanie się nad zwierzęciem przez jego właściciela lub posiadacza. Ze względu na potrzebę ochrony zwierząt w takich także sytuacjach ustawodawca upoważnił do wykonywania praw pokrzywdzonego organizacje społeczne, których statutowym celem jest ochrona zwierząt.

Warto zauważyć, że stan prawny umożliwiający subsydiarne wykonywanie praw pokrzywdzonego przez organizację społeczną, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, trwał do 1 stycznia 2012 r. Ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt oraz ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. nr 230, poz. 1373) zmieniono brzmienie art. 39 u.o.z. przez usunięcie z jego treści słów „jeżeli nie działa pokrzywdzony”. Po tej zmianie organizacje, o których mowa, uzyskały samoistną legitymację do wykonywania praw pokrzywdzonego w sprawach o czyny określone w art. 35 ust. 1 u.o.z. Tak więc po wniesieniu aktu oskarżenia w dniu 30 grudnia 2011 r. „P.” w T. przysługiwało już samoistne uprawnienie ustawowe do działania w procesie polegające na wykonywaniu praw pokrzywdzonego.

Wyrok SN z dnia 16 stycznia 2014 r., V KK 370/13

Standard: 13750 (pełna treść orzeczenia)