Naprawienie szkody a zasady współżycia społecznego z art. 5 k.c.

Choć rozporządzenie mieniem w wykonaniu zobowiązania o charakterze przestępnym może stać na przeszkodzie orzeczeniu obowiązku naprawienia szkody, to nie dezaktualizuje to samego faktu pokrzywdzenia przestępstwem oszustwa.

Postanowienie SN z dnia 26 października 2020 r., II KK 305/19

Standard: 76071 (pełna treść orzeczenia)

Obowiązek naprawienia szkody powstaje jedynie w razie zaistnienia podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej ex contractu (art. 471 i n. k.c.) lub ex delicto (art. 415 i n. k.c.), a już nie z innych tytułów (bezpodstawnego wzbogacenia). W takiej sytuacji, sąd jest zobligowany do ustalenia zaistnienia przesłanek odszkodowawczych, tj. zdarzenia, z którym łączy się – na określonych zasadach – obowiązek naprawienia szkody, powstania tej szkody oraz istnienia między zdarzeniem a szkodą związku przyczynowego. Potwierdzenie tych okoliczności, mających wszak podstawę cywilnoprawną, przesądza zarazem o słuszności żądania naprawienia szkody, z tym jednak zastrzeżeniem, że przy jej analizie nie ma także wyraźnych przeszkód do ewentualnego posiłkowania się przesłankami określonymi w art. 5 k.c. – z uwzględnieniem wypracowanych kryteriów oceny nadużycia prawa podmiotowego (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 października 2000 r., SK 5/99, OTK 2000, nr 7, poz. 254). Jak bowiem podnosi się także w doktrynie, „na gruncie prawa cywilnego art. 5 k.c., jako klauzula generalna służy ocenie wykonywania wszystkich praw podmiotowych, niezależnie od ich przynależności do określonej części prawa cywilnego (…), a co do zasady ocena z punktu widzenia ewentualnego nadużycia prawa podmiotowego nie omija żadnej kategorii stosunków cywilnoprawnych” (M. Szafnicka -Pyziak, Komentarz do art. 5 Kodeksu Cywilnego, lex/el, teza 6, zob. także L. Leszczyński, Stosowanie klauzul generalnych odsyłających, Kraków 2001, s. 48-49, s.195-196). Posiłkowanie się wspomnianą klauzulą pozwala na gruncie prawnokarnym ocenić słuszność żądania mającego wywołać orzeczenie obowiązku naprawienia szkody przez oskarżonego w sytuacji, gdy roszczenie o jej naprawienie wiąże się z udzieleniem oskarżonemu korzyści majątkowej w zamian za popełnienie przez niego innego czynu zabronionego, mającego przynieść inny profit osobie występującej z roszczeniem. Uznanie natomiast, że nie ziściły się wszystkie wskazane powyżej przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej (ewentualnie, że przy rozpoznaniu podstawy faktycznej i prawnej żądania właściwy jest inny rygor odpowiedzialności niż określony w art. 46 § 1 k.k.), uniemożliwiłoby uznanie jego słuszności.

Postanowienie SN z dnia 29 stycznia 2015 r., I KZP 24/14

Standard: 13736 (pełna treść orzeczenia)