Przekształcenie spółki handlowej w inną spółkę handlową na podstawie art. 551 § 1 k.s.h. a zastosowanie art. 788 § 1 k.p.c.

Przepis art. 788 § 1 k.p.c. nie ma zastosowania w razie przekształcenia spółki handlowej w inną spółkę handlową na podstawie art. 551 § 1 k.s.h.

Skoro przekształcenie nie powoduje zmiany stron w procesie, to wszelkie orzeczenia, które były wiążące dla spółki przekształcanej obowiązują spółkę przekształconą bez konieczności uzyskania na nie klauzuli wykonalności na podstawie art. 788 k.p.c. W rezultacie orzeczenia wydane w postępowaniach z udziałem spółki przekształcanej wiążą spółkę przekształconą.

Spotykane w piśmiennictwie wypowiedzi, oparte na niepogłębionej odpowiednią argumentacją tezie, że przy przekształceniu dochodzi do sukcesji uniwersalnej praw spółki przekształcanej na rzecz spółki przekształconej, co w konsekwencji miałoby usprawiedliwiać stosowanie do takiego procesu transformacyjnego art. 788 § 1 k.p.c., należało uznać za odosobnione.

W niektórych orzeczeniach sądów powszechnych powoływany jest na rzecz koncepcji stosowania art. 788 § 1 k.p.c. - wywodzony z funkcji tego przepisu - argument, że przepis ten służy wykazaniu „każdej zmiany podmiotowej w zakresie praw i obowiązków, które nastąpiły po wydaniu tytułu egzekucyjnego lub w trakcie postępowania sądowego”. Taki argument - w świetle wskazanej istoty i skutków przekształcenia spółki handlowej w inną spółkę handlową - jest chybiony, został bowiem wyprowadzony z błędnego założenia, że w wyniku procesu przekształcenia spółki następuje również zmiana podmiotu prawa, a tak nie jest, co - jak wykazano - niemal zgodnie podkreśla się w doktrynie i judykaturze Sądu Najwyższego.

Z dniem przekształcenia, to jest z chwilą wpisu spółki przekształconej do rejestru, spółce przekształconej przysługują wszystkie dotychczasowe prawa i obowiązki spółki przekształcanej. Jednocześnie sąd rejestrowy z urzędu wykreśla spółkę przekształcaną (art. 552 i 553 § 1 k.s.h.). Jeżeli więc przekształcenie nastąpiło po wydaniu tytułu egzekucyjnego, ale przed nadaniem mu klauzuli wykonalności, sąd powinien uwzględnić nową firmę spółki przekształconej w treści postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, mając na względzie treść art. 554 k.s.h., który stanowi, że w przypadku, gdy zmiana brzmienia firmy dokonywana w związku z przekształceniem nie polega tylko na zmianie dodatkowego oznaczenia wskazującego na charakter spółki, spółka przekształcona ma obowiązek podawania w nawiasie dawnej firmy obok nowej firmy z dodaniem wyrazu "dawniej", przez okres co najmniej roku od dnia przekształcenia. Jeżeli przekształcenie nastąpiło po nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, to taki tytuł wykonawczy może stanowić podstawę egzekucji na rzecz lub przeciwko spółce przekształconej. Wykazanie uprawnień do realizacji takiego tytułu powinno nastąpić przez przedłożenie odpisu z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), wskazującego na przeprowadzone przekształcenie spółki w inną spółkę handlową. Pamiętać ponadto należy, że jest regułą obowiązującą w postępowaniu egzekucyjnym, że wierzyciel z przysługującego mu świadczenia uzyskuje tylko jeden tytuł wykonawczy.

Wszelkie przypadki, gdy dochodzi do powstania nowych tytułów zostały enumeratywnie wskazane w ustawie i są wykładane w sposób restrykcyjny. W przypadku przekształcenia spółki handlowej sięganie do art. 788 § 1 k.p.c. musi  budzić zastrzeżenia, bowiem jego użycie może doprowadzić do oddania do dyspozycji wierzyciela zdublowanego tytułu wykonawczego, z których oba, w razie nieprzedłożenia odpisu z KRS, mogą zostać potraktowane przez organy egzekucyjne, jako aktualne. Rodzi to ryzyko prowadzenia egzekucji przez ten sam podmiot na podstawie dwóch tytułów wykonawczych.

Przedstawione rozważania prowadzą do wniosku, że przepis art. 788 § 1 k.p.c. nie ma zastosowania w razie przekształcenia spółki handlowej w inną spółkę handlową na podstawie art. 551 § 1 k.s.h. Takie stanowisko utrzymuje pewną spójność systemową, bowiem w przypadku przekształcenia sensu stricto (przekształcenie spółki handlowej w inną spółkę handlową) pozostaje ono w zgodzie z zasadą kontynuacji, w odniesieniu natomiast do procesów transformacyjnych w postaci przekształcenie spółki cywilnej w spółkę handlową oraz przedsiębiorcy jednoosobowego w spółkę kapitałową podtrzymuje - wyrażony w judykaturze Sądu Najwyższego - pogląd, że są one oparte na konstrukcji sukcesji praw i obowiązków na rzecz spółki przekształconej.

Uchwała SN z dnia 29 listopada 2017 r., III CZP 68/17

Standard: 13655 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy