Dziedziczenie przez wnuki spadkodawcy (art. 931 § 2 k.c.)

Zgodnie z art. 931 § 2 k.c. jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten otwiera dzieciom zmarłego spadkobiercy bezpośrednią, własną drogą do dziedziczenia po jego rodzicach (dziedziczenie przez wnuków). Wnuki spadkodawcy dziedziczą tylko udział, jaki przypadałby dziecku, gdyby dożyło otwarcia spadku (por. postanowienie SN z dnia 6 lipca 2005 r., III CK 637/04). Oznacza to, że przewidziane następstwo, w którym dzieci zmarłego wcześniej dziecka spadkodawcy wchodzą w miejsce swojego rodzica, powoduje, że zstępni zmarłego dziedziczną w istocie bezpośrednio po spadkodawcy.

W doktrynie prawa cywilnego oraz judykaturze zgodnie podkreśla się, że wnuki spadkodawcy w opisanej sytuacji dochodzą do spadku prawem własnym, bezpośrednio po spadkodawcy, a nie po swoim wstępnym, ponieważ ich dziedziczenie uzależnione jest od istnienia przesłanek dziedziczenia takiego zstępnego w stosunku do spadkodawcy, nie zaś względem swego bezpośrednio przodka.

Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku po ojcu nie ma żadnego wpływu na dziedziczenie po dziadku (babci). Regule dziedziczenia wyrażonej w art. 931 § 2 k.c. nie stoi na przeszkodzie - jak błędnie przyjęły Sądy orzekające w sprawie - art. 1020 k.c. Przepis ten określa skutki prawne odrzucenia spadku, którą to możliwość przewiduje art. 1012 k.c., i prowadzi do przyjęcia fikcji prawnej, że spadkobierca odrzucający spadek jest traktowany tak, jakby w chwili otwarcia spadku nie miał zdolności dziedziczenia. Odrzucenie spadku wywołuje jednak skutek w odniesieniu do określonego tytułu powołania do dziedziczenia. Nie oznacza więc, że spadkobiercy, którzy odrzucili spadek, są traktowani tak jakby nie dożyli daty otwarcia spadku odrzuconego w przypadku powołania ich do dziedziczenia po innych osobach, nawet w tej samej linii (por. postanowienie SN z dnia 19 kwietnia 2012 r., IV CSK 354/11, wyrok SA w Łodzi z dnia 28 sierpnia 2014 r., I ACa 31/14).

Postanowienie SN z dnia 15 czerwca 2016 r., II CSK 529/15

Standard: 13584 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Art. 931 § 2 k.c. dotyczy sytuacji, gdy dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku. Otwiera on bezpośrednią, własną drogę do dziedziczenia dzieciom zmarłego spadkobiercy - wnukom spadkodawcy a jedyną przesłanką pochodną od uprawnień nieżyjących dzieci spadkodawcy jest to, że ich dzieci (wnuki spadkodawcy) dziedziczą tylko udział, jaki przypadłby dzieciom, gdyby dożyły otwarcia spadku. 

Postanowienie SN z dnia 6 lipca 2005 r., III CK 637/04

Standard: 64452 (pełna treść orzeczenia)