Pokrzywdzony czynem z w art. 231 § 1 k.k. godzącym w interes publiczny

Przedmiot ochrony przestępstwa z art. 231 § 1 k.k. określony jest bardzo szeroko, albowiem obejmuje on jakiekolwiek dobro prawne należące do sfery publicznej lub prywatnej oraz prawidłowe funkcjonowanie instytucji państwowych i samorządowych i związany z tym autorytet władzy publicznej.

Sąd Najwyższy stwierdził, że pokrzywdzonym określonym w art. 231 § 1 k.k. jest tylko taki podmiot, którego indywidualny interes został bezpośrednio zagrożony zachowaniem funkcjonariusza publicznego (zob. postanowienie SN z dnia 23 września 2008 r., I KZP 16/08, OSNKW 2008, z.10, poz.78).

W przeciwieństwie do działania na szkodę interesu prywatnego, w przypadku przestępstwa niedopełnienia przez funkcjonariusza publicznego obowiązków, godzącego w interes publiczny, ze względu na bardzo szeroki zakres ochrony, zazwyczaj trudno jest wyodrębnić podmiot, którego indywidualny interes został bezpośrednio zagrożony lub naruszony, a co za tym idzie wskazać pokrzywdzonego.

Badając czyj interes został naruszony analizowanym czynem należy stwierdzić, że niedopełnienie obowiązków przez Agnieszkę G. naruszało interes publiczny – autorytet władzy publicznej. Tak szerokie zakreślenie granic ochrony w analizowanym przypadku pozwala twierdzić, że zachowanie oskarżonej nie naruszało bezpośrednio indywidualnego interesu konkretnej instytucji państwowej, jednostki samorządowej lub społecznej. Dlatego też, Prokurator z obrazą art. 49 § 1 k.p.k. uznał za pokrzywdzonego Urząd Skarbowy w P., ponieważ czyn Agnieszki G. godził w prawidłowość funkcjonowania tego Urzędu jedynie w sposób pośredni. Nie można się również zgodzić, że pokrzywdzonym była wskazana w kasacji jednostka samorządu terytorialnego. Wprawdzie na podstawie art. 4 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526 ze zm.) była ona beneficjentem należności z tytułu mandatów karnych, które m. innymi na skutek działania Agnieszki G. nie zostały wyegzekwowane, jednak wspomniane wierzytelności, jako skutek działania oskarżonej, nie należą do ustawowych znamion przestępstwa z art. 231 § 1 k.k., a powstała stąd szkoda tylko pośrednio wynika z realizacji znamion tego przestępstwa.

Nie można również zgodzić się z twierdzeniem, że Urząd Skarbowy, jako organ kontroli państwowej, wykonywał prawa pokrzywdzonej instytucji państwowej, jednostki samorządowej lub społecznej na podstawie art. 49 § 4 k.p.k.. Na wstępie trzeba zauważyć, że Urząd Skarbowy w omawianej sytuacji był wyłącznie organem egzekucyjnym. Natomiast nie jest on organem kontroli państwowej, ponieważ nie jest wymieniony w art. 8 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 1991 r. Nr 100, poz. 442 ze zm.) zawierającym katalog organów kontroli skarbowej, którym przysługują również uprawnienia organów kontroli państwowej. Nadto w analizowanej sprawie organ kontroli państwowej nie mógł działać w oparciu o dyspozycję art. 49 § 4 k.p.k., ponieważ przepis ten nie uznaje organu kontrolnego za pokrzywdzonego, lecz pozwala na wykonywanie prawa pokrzywdzonego, podczas gdy nie ujawniono instytucji bezpośrednio pokrzywdzonej przestępstwem z art. 231 § 1 k.k. przypisanym Agnieszce G. Prowadzi to do wniosku, że postanowienie Prokuratora Prokuratury Rejonowej w P. z dnia 30 czerwca 2009 r. o umorzeniu postępowania z uwagi na znikomość stopnia społecznej szkodliwości czynów przypisanych ośmiu funkcjonariuszom Urzędu Skarbowego w P., w tym Agnieszce G., nie mogło być zaskarżone na niekorzyść z uwagi na brak podmiotu pokrzywdzonego przestępstwem z art. 231 § 1 k.k. Natomiast uprawnienie takie posiadali podejrzani, którzy mogli domagać się rozstrzygnięcia dla nich korzystniejszego, np. umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt. 1 lub 2 k.p.k., co miałoby znaczenie dla kwestii ich ewentualnej odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Wyrok SN z dnia 15 lutego 2012 r., II KK 201/11

Standard: 13515 (pełna treść orzeczenia)

Pokrzywdzonym przestępstwem określonym w art. 231 § 1 k.k. jest tylko taki podmiot, którego indywidualny interes został bezpośrednio zagrożony zachowaniem funkcjonariusza publicznego.

W wypadku pokrzywdzenia gminy przestępstwem określonym w art. 231 § 1 k.k. (art. 49 § 1 k.p.k.), podmiotem uprawnionym do realizacji uprawnień przysługujących pokrzywdzonemu jest wójt (burmistrz, prezydent) - art. 51 § 1 k.p.k. w zw. z art. 11a ust. 1 i art. 31 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.

Czyn będący przedmiotem śledztwa, a polegający na sprzedaży bez przeprowadzenia przetargu działek stanowiących własność gminy, w sposób bezpośredni naruszał jedynie interesy majątkowe tej jednostki samorządu terytorialnego. Zatem oczywistym jest, że skoro naruszono interesy majątkowe tej konkretnej osoby prawnej, to tylko ta osoba prawna może zostać uznana za pokrzywdzonego.

Niektórzy z mieszkańców gminy R., jako członkowie wspólnoty samorządowej, mogliby zostać uznani za pokrzywdzonych przestępstwem burmistrza R. (określonym w art. 231 § 1 k.k.), ale nie z racji tego, że są członkami samorządowej społeczności, zaś dobrem prawnym zagrożonym czynem jest mienie tej jednostki samorządu terytorialnego, również nie dlatego, że czyn naruszył dobro ogólne w postaci prawidłowego funkcjonowania jednostki samorządu terytorialnego, lecz jedynie wtedy, gdyby było możliwe ustalenie, że czyn bezpośrednio godził także w ich indywidualne interesy np. jeśli ponieśliby szkodę we własnym, prywatnym majątku.

Postanowienie SN z dnia 23 września 2008 r., I KZP 16/08

Standard: 42678 (pełna treść orzeczenia)