Bezprawne przewożenie dokumentu stwierdzającego tożsamość za granicę (art. 275 § 2 k.k.)

Użyty w art. 275 § 2 k.k. zwrot „przewozi za granicę dokument stwierdzający tożsamość innej osoby albo jej prawa majątkowe”, oznacza wywóz takiego dokumentu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W doktrynie wyrażono pogląd, że w art. 275 § 2 k.k. chodzi o granicę państwową Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z jej definicją zawartą w art. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r., o ochronie granicy państwowej (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 12, poz. 67). W kontekście przedstawionego pojęcia „granica”, zwrot „za granicę” wskazuje na użycie go w znaczeniu poza granice Polski. Za taką interpretacją przemawia również wykładnia historyczna.

W ustawie z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz. U. z 1984 r., Nr 32, poz. 174 ze zm.), obowiązywał art. 41 ust. 1, który stanowił, że osoba posiadająca dowód osobisty lub tymczasowe zaświadczenie tożsamości, otrzymując paszport albo dokument podróży na wyjazd za granicę, jest obowiązana złożyć swój dowód osobisty lub tymczasowe zaświadczenie tożsamości organowi, który jej wydaje paszport lub dokument podróży. Natomiast art. 54 ust. 2 w przywołanym brzmie niu ustawy przewidywał odpowiedzialność karną wobec tego, kto bezprawnie przewoził, przenosił lub przesyłał za granicę dokument stwierdzający tożsamość. Użyty w tym przepisie zwrot „za granicę” oznaczał w świetle art. 41 ust. 1 wywóz dokumentu z Polski w związku z wyjazdem za granicę (por. wyroki SN: z dnia 10 kwietnia 1982 r., Rw 199/82 i z dnia 10 kwietnia 1991 r., WZP 2/90).

W okresie obowiązywania art. 54 ust. 2 powołanej ustawy wskazywano, że przedmiotem ochrony jest porządek prawny w zakresie zabezpieczenia interesu państwa przed wywożeniem za granicę dokumentów stwierdzających tożsamość. To stanowisko pozostaje aktualne na gruncie art. 275 § 2 k.k., gdyż przepis ten zawiera te same znamiona czynności sprawczej co art. 54 ust. 2 wskazanej ustawy.

Tak więc wykładnia funkcjonalna z punktu widzenia ratio legis wprowadzenia tej regulacji prawnej wskazuje, że zakresem ochrony objęte zostało tylko przemieszczanie dokumentów poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast wykładnia systemowa odnośnie użytego przez ustawodawcę zwrotu „za granicę” pozwala na ustalenie jego kontekstu normatywnego w znaczeniu „wywozi za granicę”. Takiego określenia użyto w art. 183 § 4 i 5 k.k., czy w art. 299 § 1 k.k. W ustawie z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r., Nr 52, poz. 525) używa się również określeń „przywozu z zagranicy” i „wywozu za granicę”

Także w Kodeksie karnym skarbowym np. w art. 86 § 1 ustawa używa zwrotów „przywozi z zagranicy” lub „wywozi za granicę”. W poprzednio obowiązującej ustawie z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 75, poz. 468 ze zm.), w art. 42 ust. 1 użyto również zwrotów „przywozi z zagranicy” lub „wywozi za granicę”. Przedstawiony przykładowo przegląd przepisów wskazuje, że zwrot „za granicę” jest odnoszony do przemieszczania w jednym kierunku, tj. z terytorium Polski.

Trzeba wskazać, że na gruncie nieobowiązującego już art. 204 § 4 k.k. (przepis ten został uchylony ustawą z dnia 20 maja 2010 r., o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy o Policji, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego – Dz. U. Nr 98, poz. 626), który przewidywał odpowiedzialność karną za zwabienie lub uprowadzenie innej osoby w celu uprawiania prostytucji za granicą, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 listopada 2009 r., III KK 161/09 uznał, że chociaż typowym zachowaniem, o którym mowa w art. 204 § 4 k.k. jest wywożenie z Polski kobiet w celu uprawiania przez nie prostytucji za granicą, to w sytuacji gdy znamię "uprawiania prostytucji za granicą" nie jest w jakikolwiek sposób ograniczone, np. przez dookreślenie, że chodzi o granicę Rzeczypospolitej Polskiej (por. art. 264 § 2 i 3 k.k.), nie ma przeszkód do zastosowania tego przepisu w odniesieniu do oskarżonych, którzy zwabili pokrzywdzoną z terenu Kenii w celu uprawiania prostytucji w Polsce, a więc za granicą z punktu widzenia miejsca jej zamieszkania. Zdaniem Sądu Najwyższego, konieczność respektowania zobowiązań konwencyjnych, w szczególności chodzi o ratyfikowaną w 1952 r. otwartą do podpisu w Lake Success dnia 21 marca 1950 r. Konwencję w sprawie zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji (Dz. U. z 1952 r. Nr 41, poz. 278), uprawniała do zaprezentowania takiej szerokiej interpretacji tego przepisu. Pogląd ten, co prawda już o charakterze historycznym, nie zmienia jednak przedstawionej argumentacji związanej z interpretacją art. 275 § 2 k.k., tym bardziej, że szeroka wykładnia tego przepisu nie byłaby w żaden sposób usprawiedliwiona. 

Wyrok SN z dnia 16 lutego 2011 r., III KK 395/10

Standard: 13887 (pełna treść orzeczenia)