Odpowiedzialność za długi majątkiem wspólnym – przed i po 19 stycznia 2015 r.

Przyjęta w dziedzinie stosunków majątkowych małżeńskich przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy jako ustrój ustawowy wspólność majątkowa małżonków opierała się na założeniu (art. 31 w brzmieniu obowiązującym do 19 stycznia 2005 r.), że majątek wspólny małżonków obejmuje, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w art. 33 pkt 2-10 w brzmieniu obowiązującym do 19 stycznia 2005 r., prawa majątkowe nabyte w czasie trwania tego ustroju zarówno przez oboje, jak i jednego z małżonków. Drugą, niejako negatywną stroną tego założenia była statuowana w art. 41 § 1 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym do 19 stycznia 2005 r., z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w art. 41 § 2 i 3 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym do 19 stycznia 2005 r., odpowiedzialność majątkiem wspólnym za długi, które powstały w czasie trwania wspólności w wyniku działania jednego tylko z małżonków. Sprzężenie obu zasad uzasadniano potrzebą ochrony wierzycieli jednego tylko z małżonków oraz słusznością. Skoro w wyniku nabycia prawa przez jednego z małżonków prawo to nabywa również drugi małżonek, a zatem korzyść odnoszą oboje małżonkowie, oboje powinni być także zubożeni przez zaspokojenie się wierzyciela jednego z małżonków z majątku wspólnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 1997 r., II CKU 47/97). Reformując gruntownie prawo majątkowe małżeńskie nowelą, która weszła w życie 20 stycznia 2005 r., zachowano co do istoty pierwszą zasadę (art. 31 i 33 pkt 2-10 k.r.o.), natomiast istotnie zmodyfikowano drugą; Możliwość zaspokojenia się z majątku wspólnego wierzyciela jednego tylko z małżonków ograniczono do zobowiązań zaciągniętych za zgodą drugiego małżonka (art. 41 § 1 k.r.o.); gdy chodzi o inne zobowiązania powstałe w czasie trwania wspólności – wierzyciel jednego z małżonków ma możliwość zaspokojenia się jedynie z niektórych, wymienionych w art. 41 § 2 i 3 k.r.o. składników majątku wspólnego. W konsekwencji wprowadzonego ograniczenia możliwości zaspokojenia się z majątku wspólnego przez wierzycieli jednego tylko z małżonków pojawiły się w praktyce trudności w uzyskaniu przez tych wierzycieli zaspokojenia swych należności od dłużników pozostających w związku małżeńskim i podlegających ustrojowi wspólności majątkowej. Szczególnie silnie trudności te ujawniły się w odniesieniu do wierzytelności alimentacyjnych. Dodanie § 1a w art. 52 k.r.o. było reakcją na te trudności, próbą wyważenia na nowo interesów małżonków i ich wierzycieli. Dodany przepis został przejęty w toku prac nad obywatelskim projektem ustawy – Fundusz Alimentacyjny (Sejm RP V kadencji, druk nr 176) i poselskim projektem ustawy o funduszu alimentacyjnym (Sejm RP V kadencji, druk nr 1393) z rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Sejm RP V kadencji, druk nr 1166).

Wyrok SN z dnia 4 kwietnia 2014 r., II CSK 387/13

Standard: 13429 (pełna treść orzeczenia)