Ochrona wierzytelności hipotecznej w zakresie wartości lub jej wygaśnięcia

Ustawodawca w wielu przepisach chroni w różny sposób wierzyciela hipotecznego przed skutkami zdarzeń mogących oddziaływać lub oddziaływających na wartość hipoteki, a nawet powodujących lub mogących powodować wygaśnięcie hipoteki (por. art. 22, 76 ust. 1 [1]-1 [4], 85 ust. 1, art. 86, 91 - 93 i 101 u.k.w.h., art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 2147 z późn. zm. - dalej: "u.g.n.") oraz art. 17 [12] ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1222 z późn. zm. - dalej: "u.s.m.").

W szczególności przepis art. 17 [12] ust. 1 u.s.m. stanowi, że jeżeli ustawa przewiduje wygaśnięcie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, to prawo to, gdy jest obciążone hipoteką nie wygasa, lecz przechodzi z mocy prawa na spółdzielnię. Zgodnie zaś z art. 32 ust. 2 zdanie drugie u.g.n., choć użytkowanie wieczyste z dniem zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości gruntowej użytkownikowi wieczystemu tej nieruchomości wygasa, to nie powoduje to wygaśnięcia obciążeń ustanowionych na użytkowaniu wieczystym (zob. też w związku z tym przepisem wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2014 r., II CSK 205/13). A według art. 22 ust. 1 u.k.w.h., w razie połączenia przez właściciela kilku nieruchomości w księdze wieczystej w jedną nieruchomość, ograniczone prawa rzeczowe obciążające którąkolwiek z połączonych nieruchomości obciążają całą nieruchomość utworzoną przez połączenie.

W świetle wszystkich trzech przytoczonych przepisów, w unormowanych w tych przepisach przypadkach ustanowiona hipoteka, mimo iż zgodnie z ogólnymi regułami powinna wygasnąć, pozostaje w mocy - albo na innym przedmiocie niż dotychczasowy, który przestał istnieć (art. 32 ust. 2 zdanie drugie u.g.n. i art. 22 ust. 1 u.k.w.h.), albo na dotychczasowym przedmiocie, zachowanym na zasadzie wyjątku od ogólnej reguły (art. 17[12] ust. 1 u.s.m.).

Uchwała SN z dnia 8 grudnia 2017 r., III CZP 77/17

Standard: 13367 (pełna treść orzeczenia)