Właściwość przemienna - charakterystyka

Prawo procesowe cywilne definiowane jest jako ogół norm regulujących dopuszczalność drogi sądowej oraz postępowanie w sprawach cywilnych przed sądami powszechnymi i Sądem Najwyższym. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego należą do dziedziny prawa publicznego, jednak ich celem jest stosowanie prawa prywatnego. Z tego względu, mimo że mają one co do zasady charakter bezwzględnie obowiązujący, ustawa dopuszcza w oznaczonym zakresie ukształtowanie reguł postępowania przez strony procesu, ograniczając tym samym uprawnienia władcze sądu, właściwe prawu publicznemu. Przedstawiciele piśmiennictwa wskazują, że rozwiązanie to realizuje gwarancyjny charakter procesu cywilnego, umożliwia uwzględnienie zasady swobody wyboru sądu, oraz zapewnia aksjologiczną zgodność z normami konstytucyjnymi. Do tego rodzaju norm dyspozytywnych należą przepisy o właściwości przemiennej, zgodnie z którymi powód, wytaczając powództwo, może dokonać wyboru między sądem właściwości ogólnej pozwanego a sądem właściwym tylko dla pewnych kategorii spraw (art. 31 k.p.c.). Nie ulega wątpliwości, że właściwość przemienna, ułatwiając powodowi dochodzenie roszczeń, preferuje jego szeroko rozumiany interes w realizacji prawa do sądu zapewnianego przez art. 45 ust. 1 Konstytucji RP (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. 1995 r. Nr 36, poz. 177 z późn. zm.), art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Wolności (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167). Mieści się ona bowiem w zakresie elementu prawa do sądu, obejmującemu odpowiednie ukształtowanie procedury. Wskazane unormowania zawierają dyrektywy interpretacyjne w procesie wykładni przepisów prawa procesowego.

Uchwała SN z dnia 15 grudnia 2017 r., III CZP 91/17

Standard: 13352 (pełna treść orzeczenia)

Celem przepisów o właściwości przemiennej jest ułatwienie uprawnionemu dochodzenia roszczeń przez stworzenie mu jak najdogodniejszego dostępu do sądu (por. uchwałę SN z dnia 4 stycznia 1995 r., II CZP 148/94), zauważyć jednak trzeba, że w polskim procesie cywilnym obowiązuje zasada kierowania pozwu do sądu pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma siedzibę lub miejsce zamieszkania (art. 27 k.p.c.), natomiast regulacja dotycząca właściwości przemiennej ma charakter szczególny. Już w literaturze przedwojennej podkreślano, że skorzystanie z wyjątku nakłada na zainteresowanego powoda konieczność poniesienia określonego „ciężaru procesowego”, tj. przytoczenia przede wszystkim okoliczności faktycznych dotyczących nie tylko stosowania prawa materialnego, ale i procesowego, w tym uzasadniających właściwość sądu. Jeżeli powód nie wypełnia tego obowiązku, powinien ponieść odpowiednie skutki, a więc także ten, że sprawa zostanie przekazana do sądu według właściwości ogólnej.

Nieprzytoczenie w pozwie okoliczności uzasadniających właściwość przemienną sądu nie uzasadnia zastosowania art. 130 § 1 k.p.c.

Uchwała SN z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 101/06

Standard: 31385 (pełna treść orzeczenia)