Procesowy tryb dochodzenia żądania uznania spadkobiercy za niegodnego

Żądanie uznania spadkobiercy za niegodnego (art. 928 § 1 i 929 k.c.) sąd rozpoznaje w procesie. 

Przepisy kodeksu postępowania, które normują postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, jak również o dział spadku, nie zawierają normy, która by żądanie osoby zainteresowanej dotyczące uznania spadkobiercy za niegodnego przekazywała do postępowania nieprocesowego. Również brzmienie art. 670 § 1 k.p.c., że sąd bada z urzędu, kto jest spadkobiercą, nie może uzasadniać zapatrywania, że skoro niegodny jest wyłączony od dziedziczenia (art. 928 § 2 k.p.c.), to dyspozycja tego przepisu obejmuje również kwestię niegodności.

Przeciwko takiemu zapatrywaniu przemawia przede wszystkim charakter żądania uznania niegodności oraz orzeczenia uwzględniającego to żądanie, które jest orzeczeniem konstytutywnym, kształtującym, a nie deklaratywnym. Dlatego też niemożliwe jest orzekanie o tym w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, które ma charakter deklaratywny, a tym bardziej jako przesłanki rozstrzygnięcia, dopóki nie zapadnie orzeczenie wydane w odrębnym postępowaniu, wszczętym na żądanie osoby mającej w tym interes (art. 929 k.c.), które uchyli istniejące już prawo spadkobiercy.

Uchwała SN (7) z dnia 26 lutego 1968 r., III CZP 101/67

Standard: 13326 (pełna treść orzeczenia)

Ponieważ ustawa nie stanowi, że żądanie uznania spadkobiercy za niegodnego (art. 929 k.c.) ulega rozpoznaniu w postępowaniu nieprocesowym, sąd zgodnie z zasadą art. 13 § 1 k.p.c. rozpoznaje tę sprawę w procesie.

Na podstawie art. 670 § 1 zd. 1 k.p.c. można by wyrazić zapatrywanie, że skoro niegodny jest wyłączony od dziedziczenia (art. 928 § 2 k.p.c.), to dyspozycja co do badania "z urzędu kto jest spadkobiercą" obejmuje też kwestię niegodności. Jednakże temu zapatrywaniu przeczy choćby okoliczność, że kwestii niegodności nie bada się z urzędu lecz wyłącznie na żądanie osoby mającej w tym interes, zgłoszone w określonym przez ustawę terminie.

Uchwała SN z dnia 6 czerwca 1967 r., III CZP 44/67

Standard: 13325