Odpowiedzialność uprawnionego do zachowku powołanego do dziedziczenia za zapisy i polecenia (art. 998 k.c.)
Zachowek (art. 991 – 1011 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Podstawą do obliczenia należnego uprawnionemu zachowku (art. 998 § 1 k.c.) jest udział spadkowy, o którym mowa w art. 931 § 1 k.c., z uwzględnieniem zakresu podmiotowego wskazanego w art. 992 k.c. Uprawniony do zachowku powołany do dziedziczenia ponosi odpowiedzialność za zapisy zwykłe i polecenia tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej wartość tego udziału spadkowego.
Udział spadkowy, który stanowi podstawę do obliczenia należnego uprawnionemu zachowku należy ustalić zgodnie z ogólnymi zasadami dotyczącymi dziedziczenia ustawowego, a zatem na podstawie reguł unormowanych w art. 931 i nast. k.c. Udziałem jest zatem ułamek (część abstrakcyjna) przypadająca uprawnionemu do zachowku jako spadkobiercy ustawowemu. Przy ustalaniu tego udziału konieczne jest uwzględnienie spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nieuwzględnienie spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni (art. 992 k.c.). Tak ustalony udział jest podstawą do obliczenia wartości, która stanowi granicę odpowiedzialności, o której mowa w art. 998 § 1 k.c.
Ani brzmienie art. 998 § 1 k.c., ani cel instytucji zachowku nie dają podstaw do przyjęcia zapatrywania, iżby granicę odpowiedzialności wskazaną w tym przepisie stanowić miała wartość samego zachowku, tj. obliczona na podstawie art. 991 k.c.
Uchwała SN z dnia 8 września 2021 r., III CZP 7/21
Standard: 54012 (pełna treść orzeczenia)
Art. 998 § 1 k.c. przewiduje górną granicę odpowiedzialności na poziomie niższym, niż to wynika z art. 1033 k.c.
Różnica między zachowkiem a wartością udziału spadkowego, który stanowi podstawę do obliczenia należnego uprawnionemu zachowku polega na tym, że przy ustaleniu tej wartości nie bierze się pod uwagę darowizn doliczanych do spadku. W celu zatem ustalenia tej wartości należy pomnożyć czystą wartość spadku przez ułamek uzyskany na podstawie art. 991 § 1 w zw. z art. 992 k.c. Ułamek ten jest udziałem spadkowym, stanowiącym podstawę do obliczenia należnego spadkobiercy zachowku, a kwota uzyskana z pomnożenia przez czystą wartość spadku jest właśnie wartością tego udziału.
Zatem dla ustalenia wartości zachowku należnego powódce w rozumieniu art. 998 k.c. bez znaczenia pozostaje okoliczność darowizn dokonanych przez spadkodawcę.
Sposób ustalenia górnej granicy odpowiedzialności spadkobiercy za zapisy w przypadku, gdy spadkobierca jest uprawniony do zachowku określa art. 998 § 1 k.c. Z kolei art. 999 k.c. określa górną granicę odpowiedzialności spadkobiercy obowiązanego do zapłaty zachowku, jeżeli sam spadkobierca jest uprawniony do zachowku. Tą górną granicą odpowiedzialności jest również wysokość nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
Górna granica odpowiedzialności przewidziana w art. 998 i 999 k.c. nie jest granicą wspólną dla długów, o których mowa w tych przepisach. Wartość nadwyżki wyznacza granicę odpowiedzialności za każdy dług z osobna, a nie łącznie.
W razie równoległej odpowiedzialności spadkobiercy i za zapisy i za zachowek może się zdarzyć, iż jego łączna odpowiedzialność z tych tytułów przekroczy wartość nadwyżki, o której mowa aż do wyczerpania czystej wartości spadku
Wyrok SA w Katowicach z dnia 5 października 2015 r., I ACa 341/15
Standard: 37615 (pełna treść orzeczenia)