Niedopuszczalność odrębnego postępowania o stwierdzenie nieistnienia orzeczenia

Pojęciem wyroków nieistniejących obejmuje się na ogół tylko takie wyroki, które wydane zostały przez osoby nieuprawnione (niebędące sędziami), wydane bez żadnego postępowania (w nieistniejących procesach) i wyroki pozbawione zasadniczych cech, które według ustawy powinien posiadać wyrok (np. niezawierające żadnego rozstrzygnięcia lub których sentencji skład sądu nie podpisał) oraz wyrok, który nie został ogłoszony.

Postanowienie SN z dnia 11 stycznia 2019 r., V CSK 523/17

Standard: 36484 (pełna treść orzeczenia)

Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje stwierdzania "nieistnienia wyroku" w odrębnym postępowaniu wpadkowym, pozostawiając tę kwestię ewentualnej ocenie dokonywanej przez sąd przy innych procesowych okazjach, w których to ma znaczenie, np. w postępowaniu odwoławczym w celu ustalenia istnienia tzw. substratu zaskarżenia, w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności lub przy badaniu zarzutu powagi rzeczy osądzonej mającej z takiego wyroku wynikać itd.

Inaczej mówiąc, nieistnienie wyroku sąd musi uwzględniać w każdym stanie i stadiach sprawy, w której wyrok ten został wydany, a także - w formie zarzutów - we wszystkich innych sprawach, w jakich zostały podniesione, odpowiednio, przez ich uwzględnienie lub odmowę uwzględnienia (por. np. uz. uchwały SN z dnia 26 września 2000 r., III CZP 29/00).

Ustawa nie przewiduje odrębnego, samodzielnego postępowania o stwierdzenie nieistnienia orzeczenia. Nie można przy tym nie dostrzec, że kwestionowany przez pozwaną wyrok, uznawany przez nią za nieistniejący, przeszedł już pozytywny test existendi, dokonany przez Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym w sprawie III CSK 37/09. W tej sytuacji należy uznać, że postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 20 czerwca 2016 r. odrzucające wniosek pozwanej jest prawidłowe.

Skoro - jak wskazano - kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje stwierdzania "nieistnienia wyroku" w odrębnym postępowaniu, a więc nie dopuszcza do wszczynania takiego postępowania, to postanowienie odrzucające wniosek o jego wszczęcie nie może być uznane za kończące postępowanie w rozumieniu art. 394 § 1 lub art. 394 [1] § 2 k.p.c. Takie postępowanie nie mogło być wszczęte i nigdy wszczęte nie zostało, zatem nie mogło być także zakończone.

Postanowienie SN z dnia 26 lipca 2017 r., III CZ 25/17

Standard: 13261 (pełna treść orzeczenia)