Pokrzywdzenie wierzycieli

Pokrzywdzenie wierzyciela, a ściślej czynność dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela została zdefiniowana w art. 527 § 2 k.c. i należy przez nią rozumieć czynność, wskutek której dłużnik stał się niewypłacalny albo niewypłacalny w wyższym stopniu niż przed dokonaniem czynności. W definicji ‎tej ustawodawca kładzie nacisk na element obiektywny w postaci niewypłacalności dłużnika, a nie na to, w jaki sposób niewypłacalność ta wpływa na możliwość zaspokojenia się przez konkretnego wierzyciela. Dłużnik jest niewypłacalny, gdy jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli, czyli w pewnym uproszczeniu, gdy pasywa przekraczają aktywa dostępne dla wierzycieli. Z kolei zwiększenie niewypłacalności polega na tym, że stosunek aktywów do pasywów staje się jeszcze bardziej niekorzystny – zwiększa się różnica między nimi. Konsekwentnie do tego, wymaganie co do istnienia pokrzywdzenia wierzyciela w chwili orzekania o zasadności roszczenia pauliańskiego należy rozumieć jako wymaganie, aby w tej chwili dłużnik nadal pozostawał niewypłacalny (ewentualnie, aby nadal trwał stan zwiększonej niewypłacalności), a nie jako pozytywną prognozę co do tego, że wydanie orzeczenia uwzględniającego roszczenie pauliańskie umożliwi wierzycielowi uzyskanie zaspokojenia.

Wyrok SN z dnia 19 czerwca 2024 r., II CSKP 1761/22

Standard: 81969 (pełna treść orzeczenia)

Nie każda nieodpłatna czynność prawna powinna być kwalifikowana jako naruszająca interesy wierzycieli w rozumieniu art. 527 § 2 k.c. W pewnych bowiem przypadkach, zwłaszcza w razie obciążenia składników majątku dłużnika prawami rzeczowymi zabezpieczającymi spłatę wierzytelności, wyzbycie się tych składników majątku może nie prowadzić do powstania lub pogorszenia się stanu niewypłacalności dłużnika.

Nietrafne jest zatem stanowisko skarżącego, który z samego faktu nieodpłatności czynności prawnej wywodzi spełnienie przesłanki pokrzywdzenia wierzycieli. Istnienia takiej prawidłowości między dokonaniem czynności nieodpłatnej i pokrzywdzeniem wierzycieli nie potwierdza art. 527 § 2 k.c., który w odniesieniu do każdej czynności prawnej dłużnika stawia wymaganie, aby pokrzywdzenie wierzycieli nastąpiło „wskutek tej czynności”. Z wykazania takiego związku przyczynowego wierzyciel nie jest zwolniony również w przypadku czynności nieodpłatnych. 

Wyrok SN z dnia 7 czerwca 2019 r., IV CSK 169/18

Standard: 67060 (pełna treść orzeczenia)

Spełnienie obiektywnej przesłanki skargi pauliańskiej, czyli pokrzywdzenia (art. 527 § 1 k.c.), które ocenia się według powstałych lub mogących powstać reperkusji w sferze majątkowej wierzyciela, wiąże się z niewypłacalnością dłużnika powstałą lub powiększoną w następstwie zaskarżonej czynności dłużnika, z której osoba trzecia uzyskała korzyść i która zmniejsza możliwość zaspokojenia (art. 527 § 2 k.c.).

Pokrzywdzenie polega nie tylko na definitywnym wyłączeniu możliwości zaspokojenia wierzyciela, ale także na utrudnieniu lub opóźnieniu zaspokojenia (por. wyroki SN z dnia 28 listopada 2001 r., IV CKN 525/00., z dnia 18 września 1998 r., III CKN 612/97 i z dnia 16 marca 2006 r., III CSK 8/06). Zaskarżalne zatem na tej podstawie są akty, które praktycznie zmniejszają możliwość zaspokojenia. Obejmuje to nie tylko sytuacje, w których skutkiem czynności jest niewypłacalność, czyli stan, w którym cały majątek nie wystarcza na pokrycie długów, lecz także niewypłacalność w wyższym stopniu, którym w zasadzie jest każde jej istotne powiększenie.

O niewypłacalności dłużnika nie decyduje rachunkowy bilans aktywów i pasywów w majątku dłużnika, ale faktyczna możliwość zaspokojenia całej wierzytelności.

Wyrok SN z dnia 14 marca 2019 r., IV CSK 182/18

Standard: 38520 (pełna treść orzeczenia)