Ciężar dowodu i zakres kognicji sądu w sprawie o zachowek
Zagadnienia procesowe w sprawie o zachowek Ciężar dowodu (art. 6 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Instytucja zachowku służy ochronie interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy, wymienionych w art. 991 § 1 KC, przez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu ułamkowi wartości ich udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Obliczanie wysokości zachowku związane jest nie tylko z odpowiedzialnością za długi spadkowe, ale także z działem spadku.
W uchwale z dnia 17 maja 1985 r. (III CZP 69/84) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w procesie o zachowek sąd samodzielnie rozstrzyga w ramach swej kognicji wszystkie zagadnienia prawne niezbędne dla rozstrzygnięcia procesu, jako o przesłankach prejudycjalnych.
W wypadku gdy w skład spadku wchodzi udział spadkodawcy w majątku dorobkowym, dopuszczalne jest w procesie o roszczenia z tytułu zachowku samodzielne ustalenie przez sąd orzekający stanu i wartości spadku bez uprzedniego postępowania o dział spadku lub o podział majątku, który był objęty małżeńską wspólnością ustawową.
Postanowienie SN z dnia 5 kwietnia 2018 r., II CSK 85/18
Standard: 19482 (pełna treść orzeczenia)
Sąd w procesie o zachowek samodzielnie ustala w ramach swojej kognicji skład i wartość spadku, jako przesłanki wymagane do ustalenia zachowku, nie zwalnia to jednak stron ze spoczywającego na nich ciężaru dowodu w zakresie wykazania składu i wartości majątku spadkowego (por. uchwała SN z dnia 17 maja 1985 r., III CZP 69/84).
W myśl ogólnych zasad na powodzie spoczywa obowiązek udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie, a na stronie pozwanej obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających jej wniosek o oddalenie powództwa (por. wyroki SN z dnia 3 października 1969 r., II PR 313/69 i z dnia 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82). Natomiast o tym co strona powinna udowodnić w konkretnym procesie decyduje przede wszystkim przedmiot sporu, prawo materialne regulujące określone stosunki prawne oraz prawo procesowe normujące zasady postępowania dowodowego (por. wyrok SN z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 71/09).
Uwzględniając treść art. 6 k.c. uprawnionego do zachowku dochodzącego od spadkobiercy testamentowego spełnienia świadczenia obciąża ciężar wykazania przysługującej mu wierzytelności tj. wykazania wszystkich faktów, z którymi właściwe przepisy prawa materialnego wiążą powstanie wierzytelności o zachowek w określonej wysokości. W konsekwencji to powoda obarczał ciężar wykazania składu i wartości spadku pozwalającego ustalić substrat zachowku. Natomiast pozwaną obciążał obowiązek wykazania zasadności podniesionego zarzutu potrącenia, który obejmował między innymi wartość należących do spadkodawcy ruchomości.
Konsekwencją nie wykazania przez powoda, iż zabrane ruchomości stanowią jego własność była konieczność, ich uwzględnienia przy ustalaniu substratu zachowku. Z kolei rezultatem wykazania przez pozwaną, że ruchomości wchodzą w skład spadku i znajdują się w dyspozycji powoda, była konieczność dokonania rozliczeń między stronami w ramach zgłoszonego przez skarżącą zarzutu potrącenia.
Wyrok SN z dnia 14 marca 2017 r., II CSK 436/16
Standard: 13079 (pełna treść orzeczenia)