Umowa rachunku bankowego

W myśl art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo Bankowe, posiadacz rachunku bankowego dysponuje swobodnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku. W umowie z bankiem mogą być zawarte postanowienia ograniczające swobodę dysponowania środkami. Otwarcie i prowadzenie rachunku jest niezbędnym warunkiem zarówno ,,przechowywania środków pieniężnych”, jak i wykonywania ,,zleceń” w zakresie rozliczeń pieniężnych. Pamiętać trzeba, że konstrukcja umowy rachunku bankowego oparta została na bazie umowy pożyczki.

Według umowy rachunku bankowego, o której mowa w art. 725 k.c., bank otwiera rachunek na którym nie są fizycznie przechowywane środki pieniężne, lecz dokonuje się wpisów, odzwierciedlających operacje pieniężne, zwiększające lub uszczuplające stan posiadania.

Znaczenie wpisu na rachunku bankowym polega na tym, że określa on wierzytelność posiadacza rachunku do banku, który zobowiązany jest na jego żądanie wypłacić mu określoną kwotę pieniędzy lub wykonać polecenie przelewu, polecenie zapłaty, czy inne zlecenie. Inaczej rzecz ujmując, bank jest dłużnikiem posiadacza rachunku do wysokości zapisanej na rachunku kwoty (por. np. wyrok SN z dnia 27 października 2016 r.,  V CSK 48/16).

Zawarcie umowy rachunku bankowego (art. 725 k.c. i następne) powoduje, że środki pieniężne posiadacza przechodzą na własność banku (por. postanowienie SN z dnia 28 kwietnia 2016 r., I KZP 3/16). 

W doktrynie powszechny i w zasadzie niekontrowersyjny jest pogląd, że bank uzyskuje własność deponowanych pieniędzy.

Wynikające z umowy rachunku bankowego uprawnienie posiadacza rachunku stanowi wierzytelność do banku każdocześnie wymagalną, a jej rozmiary wskazuje stan konta. Wierzytelność jest prawem majątkowym obligacyjnym posiadacza rachunku, które, tak jak własność, mieści się w pojęciu mienia (art. 44 k.c.). Z chwilą realizacji wierzytelności, przez zwrot środków pieniężnych, posiadacz rachunku odzyskuje ich posiadanie i także własność, bądź inne prawo rzeczowe lub obligacyjne, które było z nimi związane przed zdeponowaniem.

Uchwała SN z dnia 9 listopada 2021 r., I KZP 3/21

Standard: 56413 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 725 k.c., przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Umowa rachunku bankowego jest umową nazwaną, obejmującą zakresem treści elementy depozytu nieprawidłowego (art. 845 k.c.) i zlecenia (art. 734 k.c.). Z chwilą wpłaty środków pieniężnych posiadacz rachunku bankowego nabywa roszczenie o wypłatę środków pieniężnych w określonej wysokości. W przypadku, gdy przedmiotem wpłaty są znaki pieniężne (monety lub banknoty) wpłacający traci ich własność, a ich właścicielem staje się bank. 

Umowa rachunku bankowego obejmuje zobowiązanie banku do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku bankowego, nie zaś dla banku osób trzecich, z którymi nie łączy go jakakolwiek więź prawna. Posiadaczowi rachunku bankowego przysługuje wobec prowadzącego rachunek banku wierzytelność o wypłatę zgromadzonych na nim środków. Wierzytelność ta jest określona zapisem księgowym na rachunku, dokonanym przez bank (saldo rachunku).

Wyrok SN z dnia 24 lutego 2021 r., III CSKP 59/21

Standard: 54105 (pełna treść orzeczenia)