Szybkości (pilność) postępowania o wydanie dziecka a dobro dziecka w sprawie (art. 2 i 11 k.has)

Z wykładni językowej, systemowej i celowościowej art. 11 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003 wynika zatem, że z jednej strony przepis ten nakłada na sąd państwa członkowskiego, do którego wpłynął pozew lub wniosek o powrót dziecka bezprawnie uprowadzonego z miejsca jego zwykłego pobytu, obowiązek wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie tego pozwu lub wniosku zasadniczo najpóźniej w terminie sześciu tygodni od ich wniesienia, przy zastosowaniu najszybszych procedur przewidzianych w prawie krajowym, a z drugiej strony zarządzenia powrotu dziecka bezprawnie uprowadzonego można odmówić jedynie w konkretnych i wyjątkowych, należycie uzasadnionych wypadkach.

Wymóg skuteczności i szybkości, który obowiązuje przy wydawaniu orzeczenia zarządzającego powrót, wiąże organy krajowe również w ramach wykonywania takiego orzeczenia. Wspomniany art. 11 ust. 3 zostałby pozbawiony skuteczności (effet utile), gdyby prawo krajowe pozwalało na wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia zarządzającego powrót dziecka.

Z brzmienia art. 11 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003, a w szczególności z użycia terminów „szybko” i „najszybsze” wynika, że w przypadku gdy dziecko zostało bezprawnie uprowadzone lub zatrzymane w państwie członkowskim innym niż to, w którym dziecko bezpośrednio przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem miało zwykły pobyt, właściwe sądy państw członkowskich są zobowiązane do wydania orzeczenia zarządzającego powrót danego dziecka w szczególnie krótkim i ścisłym terminie. Orzeczenie takie powinno co do zasady zapaść najpóźniej w terminie sześciu tygodni od wniesienia sprawy do tych sądów, z zastosowaniem najszybszych procedur przewidzianych w prawie krajowym. Odstępstwo od tej zasady jest możliwe jedynie w „wyjątkowych okolicznościach”.

 Rozporządzenie nr 2201/2003 uzupełnia bowiem i uściśla, w szczególności w art. 11, postanowienia konwencji haskiej z 1980 r. regulujące procedurę powrotu dzieci bezprawnie uprowadzonych. Artykuły 8–11 tej konwencji i art. 11 tego rozporządzenia stanowią zatem niepodzielną całość normatywną, która ma zastosowanie do procedur powrotu dzieci bezprawnie uprowadzonych w obrębie Unii.

Z całości przepisów konwencji haskiej z 1980 r. wynika, że gdy dziecko zostało bezprawnie uprowadzone z miejsca stałego pobytu, powrót tego dziecka powinien nastąpić niezwłocznie zgodnie z przewidzianymi w prawie krajowym procedurami stosowanymi w nagłych wypadkach. Z drugiej strony powrót dziecka może nie zostać zarządzony jedynie w wyjątkowych okolicznościach, w szczególności w przypadku poważnego zagrożenia dla tego dziecka.

Rozporządzenie nr 2201/2003 to wywodzi się z koncepcji, zgodnie z którą pierwszeństwo powinno mieć dobro dziecka. Rzeczone rozporządzenie ma na celu w szczególności zniechęcanie do uprowadzania dzieci z jednego państwa członkowskiego do drugiego, a w przypadku gdy do takiego uprowadzenia dojdzie – spowodowanie, by powrót dziecka nastąpił niezwłocznie (zob. podobnie wyrok z dnia 11 lipca 2008 r., Rinau, C‑195/08).

Jak przewiduje motyw 17 rozporządzenia nr 2201/2003, w przypadku bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania dziecka powinno się niezwłocznie zarządzić jego powrót. Sądy państwa członkowskiego, do którego dziecko zostało bezprawnie uprowadzone lub w którym zostało bezprawnie zatrzymane, powinny mieć możliwość sprzeciwienia się jego powrotowi jedynie w szczególnych, należycie uzasadnionych przypadkach.

Jednym z celów art. 11 tego rozporządzenia jest przywrócenie status quo ante, to znaczy sytuacji, która istniała przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem dziecka (zob. podobnie wyrok z dnia 8 czerwca 2017 r., OL, C‑111/17).

Procedura dotycząca powrotu jest ze swej natury procedurą przyspieszoną, ponieważ ma ona zapewnić szybki powrót dziecka, jak wynika to z preambuły konwencji haskiej z 1980 r. i z motywu 17 rozporządzenia nr 2201/2003 (zob. podobnie wyrok z dnia 8 czerwca 2017 r., OL, C‑111/17).

W odniesieniu do art. 8 EKPC, który odpowiada art. 7 karty praw podstawowych (zob. podobnie wyrok z dnia 8 grudnia 2022 r., Orde van Vlaamse Balies i in., C‑694/20, EU:C:2022:963, pkt 25), Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że w sprawach dotyczących orzeczeń wydanych na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. odpowiedni charakter środka należy oceniać w szczególności przez pryzmat szybkości jego wykonania. Tego rodzaju sprawy wymagają pilnego rozpoznania, ponieważ upływ czasu może mieć nieodwracalne konsekwencje dla relacji pomiędzy dziećmi a rodzicem, który z nimi nie mieszka. Opóźnienia w postępowaniu mogą same w sobie pozwolić na stwierdzenie, że władze nie zastosowały się do pozytywnych zobowiązań ciążących na nich na mocy EKPC (zob. podobnie wyrok ETPC z dnia 28 kwietnia 2015 r. w sprawie Ferrari przeciwko Rumunii).

Wyrok TSUE z dnia 16 lutego 2023 r., C-638/22

Nota redakcyjna

Rozporządzenie Rady (WE) 20201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.U. 2003, L 338), zostało z dniem 1 sierpnia 2022 r. zastąpione rozporządzeniem Rady (UE) 2019/1111 z dnia 25 czerwca 2019 r. w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę (Dz.U. 2019, L 178, s. 1). Legislacyjna zmiana nie wpływa na aktualnośc orzeczenia

Standard: 72907 (pełna treść orzeczenia)