Tryb i postępowanie w sprawach o uprowadzenie na podstawie konwencji haskiej

Możliwość prowadzenia postępowania w trybie Konwencji haskiej w przedmiocie uprowadzenia dziecka, wymaga ustalenia dwóch okoliczności: po pierwsze, czy państwo, z którego uprowadzono dziecko oraz czy państwo do którego je przewieziono są stronami Konwencji Haskiej oraz po drugie, czy uprowadzenie, bądź zatrzymanie dziecka miało charakter bezprawny.

Zgodnie z art. 3 Konwencji haskiej, uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka będzie uznane za bezprawne, jeśli

a) nastąpiło naruszenie prawa do opieki przyznanego określonej osobie, instytucji lub innej organizacji, wykonywanego wspólnie lub indywidualnie, na mocy ustawodawstwa państwa, w którym dziecko miało miejsce stałego pobytu bezpośrednio przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem, oraz

b) w chwili uprowadzenia lub zatrzymania prawa te były skutecznie wykonywane wspólnie lub indywidualnie albo byłyby tak wykonywane, gdyby nie nastąpiło uprowadzenie lub zatrzymanie. Kluczowe znaczenie ma tu rozumienie pojęcia miejsca stałego pobytu (ang. habitual residence, fr. résidence habituelle).

Przesłanki odmowy wydania dziecka, jako wyjątki od zasady wydania bezprawnie uprowadzonego bądź zatrzymanego dziecka na żądanie prawnego opiekuna, muszą być interpretowane ściśle (§ 34 Raportu wyjaśniającego dotyczącego Konwencji haskiej o uprowadzeniu dziecka z 1980 r., opublikowanego przez Konferencję Haską Międzynarodowego Prawa Prywatnego (HKPPM) w 1982 r. (Explanatory Report on the 1980 HCCH Child Abduction Convention, § 16-25, https://assets.hcch.net/docs/a5fb103c-2ceb-4d17-87e3-a7528a0d368c.pdf, dalej: Raport wyjaśniający).

Orzekając w przedmiotowej sprawie sąd nie rozstrzyga o opiece nad małoletnią I. Y.-R., pozostawiając tę kwestię kompetentnym organom. Postępowanie o wydanie dziecka w trybie Konwencji haskiej ma bowiem ściśle określony zakres, który jest autonomiczny wobec postępowań opiekuńczych. Sąd orzekając (bądź nie) o powrocie dziecka, nie rozstrzyga przy tym – tak jak czyniłby to sąd opiekuńczy – o sposobie sprawowania pieczy nad dzieckiem, miejscu przyszłego pobytu dziecka i o kontaktach rodziców z dzieckiem. Rozstrzygnięcie w przedmiocie pieczy winno nastąpić w państwie stałego pobytu dziecka, po jego powrocie do tego państwa (por. postanowienia SN z: 1 grudnia 1999 r., I CKN 992/99; 20 października 2010 r., III CZP 72/10; 24 sierpnia 2011 r., IV CSK 566/10).

Zgodnie z art. 19 Konwencji haskiej, orzeczenie dotyczące powrotu dziecka nie narusza istoty prawa do opieki, zaś wedle treści art. 17 Konwencji haskiej, orzeczenie dotyczące opieki nad dzieckiem, wydane w państwie wezwanym, nie może per se uzasadniać odmowy nakazania powrotu dziecka do państwa, w którym miało ono stały pobyt przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem.

Postanowienie SN z dnia 15 grudnia 2021 r., I NSNc 277/21

Standard: 78935 (pełna treść orzeczenia)

Postępowanie o wydanie dziecka w trybie Konwencji haskiej ma ściśle określony zakres. Orzeczenie nakazujące powrót dziecka nie rozstrzyga o sposobie sprawowania pieczy nad dzieckiem, miejscu przyszłego pobytu dziecka i o kontaktach rodziców z dzieckiem. Służy ono wyłącznie przywróceniu stanu poprzedniego, a rozstrzygnięcie w przedmiocie pieczy winno nastąpić w państwie stałego pobytu dziecka, po jego powrocie do tego państwa (por. postanowienia SN z: 1 grudnia 1999 r., I CKN 992/99; 20 października 2010 r., III CZP 72/10; 24 sierpnia 2011 r., IV CSK 566/10).

Artykuł 19 Konwencji haskiej rozstrzyga, że orzeczenie dotyczące powrotu dziecka nie narusza istoty prawa do opieki, a art. 17 Konwencji haskiej, że orzeczenie dotyczące opieki nad dzieckiem, wydane w państwie wezwanym, nie może per se uzasadniać odmowy nakazania powrotu dziecka do państwa, w którym miało ono stały pobyt przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem. Nie sposób odmówić takiemu orzeczeniu uznania lub wykonywania.

Postanowienie SN z dnia 14 kwietnia 2021 r., I NSNc 36/21

Standard: 80043 (pełna treść orzeczenia)